Πρωτοπορίες στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και στην τέχνη του 20ού αιώνα
Άννα-Μαρίνα Κατσιγιάννη
Εξέταση του ιταλικού και του ρωσικού Φουτουρισμού, καθώς και του Ντανταϊσμού (μανιφέστα, αντιπροσωπευτικά έργα, ιδεολογικός προσανατολισμός). Εμβάθυνση στις θεωρητικές θέσεις του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα και το έργο του Μπρετόν. Εστίαση στους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού υπερρεαλισμού και ερμηνευτική προσέγγιση βασικών έργων τους. Ελληνικός υπερρεαλισμός: ανάλυση των συνθηκών γένεσης του ελληνικού υπερρεαλισμού, σύγκριση με τον γαλλικό υπερρεαλισμό, γραμματολογική επισκόπηση της ανάπτυξης και της εξέλιξης του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Εξέταση της πρώτης εμφάνισης, της υποδοχής και της εξέλιξης του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας. Ερμηνευτική προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων τους από κάθε συγγραφική περίοδο.
Παρουσίαση των καινοτομιών που εισήγαγαν τα πρωτοποριακά κινήματα στις άλλες καλές τέχνες.
ΛιγότεραΕξέταση του ιταλικού και του ρωσικού Φουτουρισμού, καθώς και του Ντανταϊσμού (μανιφέστα, αντιπροσωπευτικά έργα, ιδεολογικός προσανατολισμός). Εμβάθυνση στις θεωρητικές θέσεις του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα και το έργο του Μπρετόν. Εστίαση στους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού υπερρεαλισμού και ερμηνευτική προσέγγιση βασικών έργων τους. Ελληνικός υπερρεαλισμός: ανάλυση των συνθηκών γένεσης του ελληνικού υπερρεαλισμού, σύγκριση με τον γαλλικό υπερρεαλισμό, γραμματολογική επισκόπηση της ανάπτυξης και της εξέλιξης του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Εξέταση της πρώτης εμφάνισης, της υποδοχής και της εξέλιξης του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας. Ερμηνευτική προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων τους από κάθε συγγραφική περίοδο.
Παρουσίαση των καινοτομιών που εισήγαγαν τα πρωτοποριακά κινήματα στις άλλες καλές τέχνες.
Εξέταση του ιταλικού και του ρωσικού Φουτουρισμού, καθώς και του Ντανταϊσμού (μανιφέστα, αντιπροσωπευτικά έργα, ιδεολογικός προσανατολισμός). Εμβάθυνση στις θεωρητικές θέσεις του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα και το έργο του Μπρετόν. Εστίαση στους σημαντικότερους εκπροσώπους του γαλλικού υπερρεαλισμού και ερμηνευτική προσέγγιση βασικών έργων τους. Ελληνικός υπερρεαλισμός: ανάλυση των συνθηκών γένεσης του ελληνικού υπερρεαλισμού, σύγκριση με τον γαλλικό υπερρεαλισμό, γραμματολογική επισκόπηση της ανάπτυξης και της εξέλιξης του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. Εξέταση της πρώτης εμφάνισης, της υποδοχής και της εξέλιξης του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας. Ερμηνευτική προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων τους από κάθε συγγραφική περίοδο.
Παρουσίαση των καινοτομιών που εισήγαγαν τα πρωτοποριακά κινήματα στις άλλες καλές τέχνες.
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Σύντομη παρουσίαση του Φουτουρισμού και του Ντανταϊσμού. Εξέταση των θεωρητικών θέσεων του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα του Andr? Breton. Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του γαλλικού υπερρεαλισμού και προσέγγιση βασικών έργων τους. Ελληνικός υπερρεαλισμός: ανάλυση των συνθηκών γένεσης του ελληνικού υπερρεαλισμού, σύγκριση με τον γαλλικό υπερρεαλισμό, εγγενή και επίκτητα χαρακτηριστικά, γραμματολογική επισκόπηση της ανάπτυξης και της πορείας του. Εξέταση της πρώτης εμφάνισης, της υποδοχής και της εξέλιξης του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας. Προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων από κάθε ποιητική τους περίοδο.
Μαθησιακοί στόχοι
Βασικοί στόχοι του μαθήματος είναι να:
α) εξοικειωθούν οι φοιτητές με τον Φουτουρισμό και τον Ντανταϊσμό,
β) εξετάσουν τις θεωρητικές θέσεις του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα του Andr? Breton,
γ) γνωρίσουν τους αντιπροσωπευτικότερους εκπροσώπους του γαλλικού υπερρεαλισμού,
δ) γνωρίσουν τους βασικούς εκπροσώπους και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού υπερρεαλισμού,
ε) συγκρίνουν τον ελληνικό με τον γαλλικό υπερρεαλισμό,
στ) προσεγγίσουν κείμενα βασικών εκπροσώπων του ελληνικού υπερρεαλισμού, όπως του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας.
Βιβλιογραφία
Γενική Βιβλιογραφία (επιλογή)
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
- Ιωάννα Ναούμ, "Ελληνικός Υπερρεαλισμός. Μια θεώρηση εκ των υστέρων", The Athens Review of Books (Ιούλιος-Αύγουστος 2013) 28-30.
- Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι». Ο Ελληνικός Υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης, Αθήνα, Άγρα, 2012.
- Η νεοτερικότητα στη νεοελληνική λογοτεχνία και κριτική του 19ου και του 20ού αιώνα, Πρακτικά της ΙΒ΄ επιστημονικής συνάντησης του Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών αφιερωμένης στη μνήμη της Σοφίας Σκοπετέα, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., τ. 12, 2010.
- Τάκης Καγιαλής, Η επιθυμία για το μοντέρνο· δεσμεύσεις και αξιώσεις της λογοτεχνικής διανόησης στην Ελλάδα του 1930, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2007.
- Γ.Δ. Παγανός, Μοντερνισμός και πρωτοπορίες, Αθήνα, Σαββάλας, 2003.
- Σωτήρης Τριβιζάς, Το σουρρεαλιστικό σκάνδαλο· Χρονικό της υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1996.
- Δ. Ν. Μαρωνίτης, «Και λίγος ρεαλισμός», Πίσω Μπρος. Προτάσεις και υποθέσεις για τη νεοελληνική ποίηση και πεζογραφία, Αθήνα, Στιγμή, 1986, σ. 133-137.
- Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, Αθήνα, Ίκαρος, 21982, σ. 235 - 314.
- Τριστάν Τζαρά, Ο υπερρεαλισμός και ο μεταπόλεμος, μετάφρ. Στ. Ν. Κουμανούδη, Αθήνα, Ύψιλον, 1981.
- Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ? Δεν άνθησαν ματαίως : ανθολογία υπερρεαλισμού, Αθήνα, εκδ. Νεφέλη, 1980.
- Ανδρέας Καραντώνης, Εισαγωγή στη Νεώτερη Ποίηση, Αθήνα, Παπαδήμας, 1958, σ. 188-190.
- Μάριο ντε Μικέλι, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα, μετάφρ. Λένα Παπαματθεάκη, Αθήνα, Οδυσσέας, [χ.χ.].
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
Προτεινόμενα συγγράμματα
1. Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι». Ο ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης, Αθήνα, Άγρα, 2012.
Σύντομη παρουσίαση του Φουτουρισμού και του Ντανταϊσμού. Εξέταση των θεωρητικών θέσεων του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα του Andr? Breton. Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του γαλλικού υπερρεαλισμού και προσέγγιση βασικών έργων τους. Ελληνικός υπερρεαλισμός: ανάλυση των συνθηκών γένεσης του ελληνικού υπερρεαλισμού, σύγκριση με τον γαλλικό υπερρεαλισμό, εγγενή και επίκτητα χαρακτηριστικά, γραμματολογική επισκόπηση της ανάπτυξης και της πορείας του. Εξέταση της πρώτης εμφάνισης, της υποδοχής και της εξέλιξης του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας. Προσέγγιση αντιπροσωπευτικών κειμένων από κάθε ποιητική τους περίοδο.
Βασικοί στόχοι του μαθήματος είναι να:
α) εξοικειωθούν οι φοιτητές με τον Φουτουρισμό και τον Ντανταϊσμό,
β) εξετάσουν τις θεωρητικές θέσεις του γαλλικού υπερρεαλισμού με έμφαση στα μανιφέστα του Andr? Breton,
γ) γνωρίσουν τους αντιπροσωπευτικότερους εκπροσώπους του γαλλικού υπερρεαλισμού,
δ) γνωρίσουν τους βασικούς εκπροσώπους και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού υπερρεαλισμού,
ε) συγκρίνουν τον ελληνικό με τον γαλλικό υπερρεαλισμό,
στ) προσεγγίσουν κείμενα βασικών εκπροσώπων του ελληνικού υπερρεαλισμού, όπως του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νικόλα Κάλας.
Γενική Βιβλιογραφία (επιλογή)
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
- Ιωάννα Ναούμ, "Ελληνικός Υπερρεαλισμός. Μια θεώρηση εκ των υστέρων", The Athens Review of Books (Ιούλιος-Αύγουστος 2013) 28-30.
- Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι». Ο Ελληνικός Υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης, Αθήνα, Άγρα, 2012.
- Η νεοτερικότητα στη νεοελληνική λογοτεχνία και κριτική του 19ου και του 20ού αιώνα, Πρακτικά της ΙΒ΄ επιστημονικής συνάντησης του Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών αφιερωμένης στη μνήμη της Σοφίας Σκοπετέα, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., τ. 12, 2010.
- Τάκης Καγιαλής, Η επιθυμία για το μοντέρνο· δεσμεύσεις και αξιώσεις της λογοτεχνικής διανόησης στην Ελλάδα του 1930, Αθήνα, Βιβλιόραμα, 2007.
- Γ.Δ. Παγανός, Μοντερνισμός και πρωτοπορίες, Αθήνα, Σαββάλας, 2003.
- Σωτήρης Τριβιζάς, Το σουρρεαλιστικό σκάνδαλο· Χρονικό της υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1996.
- Δ. Ν. Μαρωνίτης, «Και λίγος ρεαλισμός», Πίσω Μπρος. Προτάσεις και υποθέσεις για τη νεοελληνική ποίηση και πεζογραφία, Αθήνα, Στιγμή, 1986, σ. 133-137.
- Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, Αθήνα, Ίκαρος, 21982, σ. 235 - 314.
- Τριστάν Τζαρά, Ο υπερρεαλισμός και ο μεταπόλεμος, μετάφρ. Στ. Ν. Κουμανούδη, Αθήνα, Ύψιλον, 1981.
- Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ? Δεν άνθησαν ματαίως : ανθολογία υπερρεαλισμού, Αθήνα, εκδ. Νεφέλη, 1980.
- Ανδρέας Καραντώνης, Εισαγωγή στη Νεώτερη Ποίηση, Αθήνα, Παπαδήμας, 1958, σ. 188-190.
- Μάριο ντε Μικέλι, Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα, μετάφρ. Λένα Παπαματθεάκη, Αθήνα, Οδυσσέας, [χ.χ.].
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
1. Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, «Εκατό χρόνια πέρασαν και ένα καράβι». Ο ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης, Αθήνα, Άγρα, 2012.
Στην πρώτη-εισαγωγική ενότητα εξετάζονται τα λογοτεχνικά ρεύματα του 19ου και 20ού αιώνα. Πιο συγκεκριμένα θα παρουσιαστούν αδρομερώς τα χαρακτηριστικά και οι αντιπροσωπευτικοί εκπρόσωποι του ρομαντισμού, παρνασσισμού, συμβολισμού, αισθητισμού, ρεαλισμού και νατουραλισμού. Το μάθημα έχει επαναληπτικό χαρακτήρα.
Στην δεύτερη διδακτική ενότητα εξετάζεται το κίνημα του φουτουρισμού. Στη διάρκεια του μαθήματος θα παρουσιαστούν οι βασικές αρχές του φουτουρισμού και οι ποικίλες εκδηλώσεις του κινήματος στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στη γλυπτική και στην αρχιτεκτονική.
Στην τρίτη διδακτική ενότητα εξετάζεται το πρωτοποριακό κίνημα του ντανταϊσμού (dada). Στη διάρκεια του μαθήματος θα παρουσιαστούν οι βασικές αρχές του ντανταϊσμού και οι ποικίλες εκδηλώσεις του στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στην τέχνη του κολάζ και στη γλυπτική.
Στην τέταρτη διδακτική ενότητα εξετάζεται το κίνημα του υπερρεαλισμού. Στη διάρκεια του μαθήματος θα παρουσιαστούν οι θεωρητικές θέσεις και οι πρακτικές του γαλλικού υπερρεαλισμού.
Στην πέμπτη διδακτική ενότητα οι φοιτητές θα εξοικειωθούν με τον ελληνικό υπερρεαλισμό. Πιο συγκεκριμένα στο μάθημα θα παρουσιαστεί το ιστορικό και πνευματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε το υπερρεαλιστικό κίνημα. Επίσης, οι φοιτητές θα έρθουν σε επαφή με τις πρώτες εκδηλώσεις και τους κύριους εκφραστές του ελληνικού υπερρεαλισμού.
Στην έκτη διδακτική ενότητα οι φοιτητές θα προσεγγίσουν την έννοια της «παράδοσης», όπως την αντιλαμβάνονταν οι υπερρεαλιστές και θα παρακολουθήσουν τις προτάσεις τους για τη δημιουργία του λογοτεχνικού κανόνα. Επίσης, στην ενότητα αυτή θα γίνει μια σύντομη αναφορά στην αντίδραση της κριτικής απέναντι στο υπερρεαλιστικό κίνημα.
Στην έβδομη διδακτική ενότητα θα διερευνηθεί η συμβολή του Ανδρέα Εμπειρίκου και του Νικόλα Κάλας στη διαμόρφωση του ελληνικού υπερρεαλιστικού κινήματος.
Στην όγδοη διδακτική ενότητα εξετάζεται η συμβολή του ποιητή και κριτικού Νικόλα Κάλας στο ελληνικό υπερρεαλιστικό κίνημα. Επίσης, οι φοιτητές θα ενημερωθούν για τις πρώτες εκδοτικές προσπάθειες των ελλήνων υπερρεαλιστών.
Στην ένατη διδακτική ενότητα εξετάζεται η συμβολή του ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου στο ελληνικό υπερρεαλιστικό κίνημα. Επίσης, οι φοιτητές θα ενημερωθούν για την εξέλιξη του κινήματος μετά την εμπειρία του β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στη δέκατη ενότητα εξετάζεται η επίδραση του υπερρεαλισμού στις εικαστικές τέχνες. Πιο συγκεκριμένα θα παρουσιαστούν τα επιτεύγματα του υπερρεαλιστικού κινήματος στον κινηματογράφο, στη ζωγραφική, στο φωτομοντάζ και στη φωτογραφία.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 8182
Αρ. Προβολών : 75794
