Κύρια σελίδα
Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο έλκει την καταγωγή του στην έννοια του κεφαλαίου, όπως αυτή προτάθηκε από τον Γάλλο φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Pierre Bourdieu και συναντάται για πρώτη φορά στο έργο «Πολιτισμική Αναπαραγωγή και Κοινωνική Αναπαραγωγή» (1973) των Bourdieu & Jean-Claude Passeron. Έκτοτε η έννοια του κεφαλαίου έχει εμπλουτιστεί και αναπτυχθεί, επεκτεινόμενη και σε άλλες μορφές. Για τον Bourdieu, «το κεφάλαιο δρα ως μια κοινωνική σχέση μέσα σε ένα σύστημα ανταλλαγής, με το εύρος του πεδίου ορισμού της έννοιας να εκτείνεται σε όλα τα αγαθά, υλικά και συμβολικά, χωρίς διάκριση, που παρουσιάζονται ως σπάνια και αξίζει να επιδιωχθούν σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σχηματισμό» (Wikipedia, 2014). Ο ίδιος κάνει λόγο για τρεις μορφές κεφαλαίου: το οικονομικό, το κοινωνικό και το πολιτισμικό. Το συμβολικό κεφάλαιο, από την άλλη, αναφέρεται από τον ίδιο τον Bourdieu υπό τον όρο «κεφάλαιο της αναγνώρισης» και από πολλούς θεωρείται ως μια επιπλέον, διακριτή μορφή κεφαλαίου. Εντούτοις, δεν συνιστά τέταρτη μορφή κεφαλαίου, αλλά επιτελεί ιδεολογική λειτουργία, καθώς προσδιορίζει τις μορφές και τις χρήσεις του κεφαλαίου που αναγνωρίζονται ως νόμιμες βάσεις κοινωνικών θέσεων στην κοινωνία. Υφίσταται και αναπτύσσεται μέσω του διυποκειμενικού αναστοχασμού. Το οικονομικό και το πολιτισμικό κεφάλαιο έχουν τους δικούς τους τρόπους ύπαρξης (χρήματα και μετοχές, το πρώτο, εξετάσεις και διπλώματα, το δεύτερο), εν αντιθέσει προς το συμβολικό που υφίσταται μόνο ?στα μάτια των άλλων? (Siisi?inen, 2000; Bourdieu, 2008). Ειδικότερα, το πολιτισμικό κεφάλαιο λειτουργεί ως μια κοινωνική σχέση μέσα σε ένα σύστημα ανταλλαγής και περιλαμβάνει τη συσσωρευμένη πολιτισμική γνώση που προσδίδει δύναμη και κοινωνική θέση. Στο σχήμα του Bourdieu αναδεικνύονται τρεις μορφές πολιτισμικού κεφαλαίου: η εξωτερική, που συναρτάται με τα ορατά πολιτισμικά αγαθά που είναι και μεταβιβάσιμα, όπως πίνακες ζωγραφικής, βιβλία και βιβλιοθήκες, έργα τέχνης, τη θεσμοποιημένη, που αποκτάται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και νομιμοποιείται από τους τίτλους σπουδών που εκδίδει το εκπαιδευτικό σύστημα, με τους τελευταίους να μην κληρονομούνται και μεταβιβάζονται με οιονδήποτε τρόπο και την εγγενή (εσωτερικευμένη). Η τελευταία παρουσιάζεται ως εσωτερικευμένη μορφή μόνιμων συνήθειων και συνδέεται με την έννοια του habitus και της έξεως (Λάμνιας, 2001). Έτσι, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο, θεωρούμενο από τον P?llmann (2009) ως εμπνευσμένο από το πολιτισμικό κεφάλαιο του Bourdieu και απορρέον από την εσωτερικευμένη μορφή του, παραπέμπει σε μια προσωπική δεξαμενή άντλησης διαπολιτισμικών εμπειριών και ικανοτήτων (εμπειρία της διαβίωσης στο εξωτερικό, διαπολιτισμικές σχέσεις και φιλίες, γλωσσικές ικανότητες) που ενισχύει το άτομο ώστε να συμμετέχει επαρκώς σε διαπολιτισμικές συναντήσεις. «Σε έναν ολοένα και πιο αλληλοεξαρτώμενο κόσμο, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο αναδεικνύεται ως ολοένα και πιο σημαντικό είδος πολιτισμικού κεφαλαίου και ενδείκτης κοινωνικοπολιτισμικής διάκρισης» (P?llmann, 2013, σ. 1). Η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου, ωστόσο, δεν εξαντλείται στη σφαίρα της ατομικότητας αλλά εγκολπώνεται και δημιουργεί τη συλλογική έκφανσή του με την ιδέα του διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου. Εκκινώντας από το εσωτερικευμένο διαπολιτισμικό κεφάλαιο που βασίζεται στην έννοια του habitus (P?llmann, 2009) και παραπέμπει στην ατομική διάσταση του κεφαλαίου και περιενδυόμενο την κοινωνική του συνισταμένη, το κεφάλαιο διαμορφώνει μια συνεκτικότερη θεώρηση, αυτή του διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου, της επιτυχούς σύντηξης της ατομικότητας και της συλλογικότητας, στην όψη του κοινωνικού κεφαλαίου. Στις σύγχρονες κοινωνίες δίδεται έμφαση στη συναίνεση που απορρέει από διασυνδεδεμένα δίκτυα εμπιστοσύνης - μεταξύ των πολιτών, οικογενειών, εθελοντικών οργανώσεων, θρησκευτικών δογμάτων, εν γένει από την εμπιστοσύνη στη δυναμική της κοινωνίας των πολιτών. Ομοίως, η ίδια η νομιμοποίηση των σύγχρονων κοινωνιών βασίζεται στην εμπιστοσύνη που επενδύεται στην εξουσιαστική δομή και τις κυβερνήσεις εν συνόλω (Siisi?inen, 2000). Το κοινωνικό κεφάλαιο, ως εκ τούτου, αποκτά νέα δυναμική και λειτουργία και νέες ιδιότητες, χρωματισμούς και χαρακτηριστικά. Το κοινωνικό κεφάλαιο στη σύγχρονη ερμηνεία του είναι παραγωγικό και εμπεδώνεται με διαδικασίες, μηχανισμούς αναπαραγωγής και με κατάλληλη κοινωνική οργάνωση. Ο όρος έγινε ιδιαίτερα γνωστός από τον Putnam (2000, όπως αναφ. στο Αρβανίτη, 2013) και αναφέρεται στην τυπική, μη τυπική και άτυπη συλλογική μάθηση που παράγεται σε μια κοινωνία και η οποία εμπεδώνεται μέσα από την δραστηριοποίηση σε δίκτυα και κοινότητες. Αυτή η νέα κοινωνικότητα σχέσεων αξιοποιεί κανόνες, νόρμες, μια ηθική δεοντολογία συμμετοχικότητας και αμοιβαιότητας, καθώς και κοινωνικές αξίες (όπως, η εμπιστοσύνη) και κοινή στοχοθεσία (Αρβανίτη, 2013). Για τον Bourdieu το κοινωνικό κεφάλαιο είναι ένα συλλογικό φαινόμενο, ακόμα και αν ιδώνεται από την προοπτική των φορέων που αξιοποιούν τις δυνατότητές του, που βασίζεται στην αμοιβαία γνώση και αναγνώριση. Κατά αυτόν τον τρόπο αποκτά συμβολικό χαρακτήρα, και μετατρέπεται σε συμβολικό κεφάλαιο (Siisi?inen, 2000). Ο χαρακτηρισμός του ως διαπολιτισμικού αναφέρεται σε όλο το φάσμα της παραγόμενης μάθησης και των πολιτισμικών ανταλλαγών που προκύπτουν από τις ποικίλες μορφές διαφορετικότητας και ετερότητας σε μια κοινωνία. Επιπλέον, η έννοια του διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική τόσο για την κατανόηση της διαφορετικότητας, όσο γιατί προάγει και συστηματοποιεί όλες εκείνες τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές, τη μάθηση, την αλληλόδραση και την επικοινωνία σε μια κοινωνία αλλά και την υιοθέτηση μιας κοινωνικής ατζέντας για την μείωση των διακρίσεων και του συνεπαγόμενου ρατσισμού (Αρβανίτη, 2013). Σύμφωνα με τους Kalantzis & Cope (2013, όπως αναφ. στο Αρβανίτη, 2013), οι πολιτισμικές και ιδεολογικές αφηγήσεις του σύγχρονου κράτους είναι πολυσύνθετες, διαφοροποιημένες ιστορίες συμπερίληψης, συνεργατικότητας, διαμεσολάβησης, συμμετοχικότητας και κοσμοπολιτισμού. Υπό το πρίσμα αυτό αναδύονται νέες έννοιες, αυτές της παραγωγικής διαφοροποίησης και αυτοδιαφοροποίησης, στα πλαίσια των οποίων, η πολιτισμική διαφορά γίνεται εφαλτήριο δράσης και συγκριτικό πλεονέκτημα ενός πολυσυμμετοχικού και ενεργού πολίτη που διαχειρίζεται δημιουργικά το ετερόκλητο πλαίσιο της κοινωνίας του ρίσκου αναπτύσσοντας κατάλληλες δεξιότητες, όπως η διαπολιτισμική, κύρια συνιστώσα αλλά και απόρροια ενός ανεπτυγμένου σε στέρεα ερείσματα διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου που οικοδομείται στη βάση αμοιβαιότητας και συνεργειών. Μια τέτοια προσέγγιση που προωθεί τον πολιτειακό πλουραλισμό και χαρακτηρίζεται από μια διευρυμένη και συμπεριληπτική σύλληψη για τον πολίτη και τη σχέση του με το κράτος αποτελεί το πιο πρόσφορο πλαίσιο για την ανάπτυξη και αξιοποίηση του διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου, με την είσοδο και την ενεργό δράση της κοινωνίας των πολιτών. Η τελευταία συνιστά μοχλό παραγωγής κοινωνικού κεφαλαίου και δρομολόγησης αλλαγών, διαμεσολαβώντας μεταξύ κράτους και πολίτη και επισημαίνοντας τη διαφορετικότητα της κοινωνίας των πολιτών του πολιτειακού πλουραλισμού. Το δυναμικό αυτό πλαίσιο του πολιτειακού πλουραλισμού, δείχνει το δρόμο για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που δεν απαιτεί από τους πολίτες να είναι ίδιοι για να είναι ίσοι εφόσον κανένας πολίτης δεν μένει αποκλεισμένος απολαμβάνοντας θεμελιώδη δικαιώματα και αναλαμβάνοντας μεγάλες ευθύνες, γενόμενος εν τέλει πολυπολιτισμικός πολίτης (Kalantzis & Cope, 2013). Ζητούμενο παραμένει στις μέρες μας, ωστόσο, η αξιοποίηση και η διαχείριση του διαπολιτισμικού κοινωνικού κεφαλαίου, η εμπέδωση του αναστοχασμού και του διαλόγου σε θέματα διαφορετικότητας και νέων ανισοτήτων με στόχο τη διαμόρφωση κριτικών και θετικών στάσεων απέναντι στη διαφορά (Αρβανίτη, 2013). Απάντηση σε αυτό το ζήτημα καλείται να δώσει ο εκπαιδευτικός θεσμός, μορφούμενος σε μια μετασχηματιστική διαπολιτισμική εκπαίδευση μέσω μιας μετασχηματιστικής συμπεριληπτικής παιδαγωγικής, ικανής να οριοθετήσει νέες σφαίρες ατομικής και κοινωνικής δράσης και επικοινωνίας, όπου κυριαρχεί η διαπολιτισμικότητα. Η τελευταία, ως όρος, περιγράφει την ισότιμη και δυναμική συνάντηση και αλληλεπίδραση των πολιτισμών, τη βίωση της ετερότητας και την ανάληψης συνευθύνης μέσα από το διάλογο, τη διασύνδεση, τη διαμεσολάβηση, την αμοιβαιότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό (Αρβανίτη, 2013). Εξάλλου, σύμφωνα με τον P?llmann (2009, σ. 542), «μέσα από καθαρά ανθρωπιστική προσέγγιση το ζωτικής σημασίας ερώτημα που ανακύπτει δεν είναι πώς να απαλλαγούμε από τους ξένους και το ανοίκειο, αλλά πώς να ζούμε με αυτούς σε καθημερινή βάση και τελικά σε μόνιμη βάση», κάτι που απολήγει με τη σειρά του στη δημιουργία κοινών διαπολιτισμικών υβριδικών ταυτοτήτων και μέσα από τον πολιτισμικό αλληλοεμπλουτισμό σε έναν διαπολιτισμικό πολίτη (Αρβανίτη, 2013).
Βιβλιογραφία Αρβανίτη, Ε. (2013). Πολιτειακός πλουραλισμός, διαπολιτισμικότητα και μετασχηματιστική εκπαίδευση: Αναθεωρώντας το δίπολο ?εμείς? και ?οι άλλοι?. Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 6, 90-123. Bourdieu, P. (2008). The forms of capital. In N.W. Biggart (Ed.), Readings in economic sociology (pp. 280-291). USA: Blackwell Publishers. Kalantzis, M., & Cope, B. (2013). Νέα μάθηση: Βασικές αρχές για την επιστήμη της εκπαίδευσης (Γ. Χρηστίδης, Μτφρ.). Αθήνα: Κριτική. Λάμνιας, Κ. (2001). Κοινωνιολογική θεωρία και εκπαίδευση: Διακριτές προσεγγίσεις. Αθήνα: Μεταίχμιο. P?llmann, A. (2009). Formal education and intercultural capital: Towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35(5), 537-545. P?llmann, Α. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction. SAGE Open 3(2). doi: 10.1177/2158244013486117 Siisiainen, M. (2003). Two concepts of social capital: Bourdieu vs. Putnam. International Journal of Contemporary Sociology, 40(2), 183-204. Wikipedia. (2014). Cultural Capital. Ανακτήθηκε 27 Οκτωβρίου 2014, από http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_capital.
Στον σύγχρονο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο το διαπολιτισμικό (κοινωνικό) κεφάλαιο αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό είδος του πολιτισμικού κεφαλαίου και δείκτης της κοινωνικο-πολιτισμικής διάκρισης (P?llmann, 2013). Ο Bourdieu (1986, όπ. ανάφ. στο Γιαβρίμης, Παπάνης & Ρουμελιώτου, 2009) ο οποίος μελέτησε την έννοια του κεφαλαίου διέκρινε τέσσερις διαφορετικές μορφές: το οικονομικό, το κοινωνικό, το πολιτισμικό και το συμβολικό και υποστήριξε ότι όλες οι μορφές προέρχονται από το οικονομικό κεφάλαιο μέσω μετασχηματιστικών διαδικασιών. Η πρόθεση «διά» στον όρο διαπολιτισμικός μπορεί να δίνει έμφαση στη σφαίρα των σχέσεων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών, ωστόσο δεν "παραβλέπει" τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες (P?llmann, 2013). Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να αποκτηθεί εντός διαφόρων εκπαιδευτικών πλαισίων, συμπεριλαμβανομένων της ιστορίας, της γεωγραφίας, της κοινωνιολογίας, της "παγκόσμιας" εκπαίδευσης, της αγωγής του πολίτη και πολιτικής αγωγής, της θρησκευτικής εκπαίδευσης και της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης (P?llmann, 2009). Η απόκτηση διαπολιτισμικού κεφαλαίου μπορεί να βοηθήσει ανθρώπους που έχουν διαφορετικό υπόβαθρο να αναπτύξουν μια "διαπολιτισμική αίσθηση" για έναν παγκόσμια διασυνδεδεμένο κόσμο που θα ανοίξει τον δρόμο τόσο για προσωπικά και για κοινωνικά οφέλη (P?llmann, 2013). Η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου είναι ιδιαίτερα σημαντική για την κατανόηση της διαφορετικότητας και την υιοθέτηση μιας κοινωνικής ατζέντας διαλόγου με στόχο τη μείωση των διακρίσεων και του ρατσισμού (Αρβανίτη, 2013). P?llmann, Α. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction. SAGE Open 3(2). doi: 10.1177/2158244013486117 P?llmann, A. (2009). Formal education and intercultural capital: towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35(5), 537-545. doi: 10.1080/03055690902880240 Αρβανίτη, Ε. (2013, Οκτώβριος). Οικοδομώντας κοινωνίες συνοχής: Διαπολιτισμικότητα και μετασχηματισμός. Ανακοίνωση στο σεμινάριο Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης ? έργο SONETOR, Πάτρα. Γιαβρίμης, Π., Παπάνης, Ε., & Ρουμελιώτου, Μ. (2009). Θέματα κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Αθήνα: Σιδέρης.
Το διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο προκύπτει σε ένα γενικό πλαίσιο μέσα από ένα σύνολο σχέσεων μάθησης, διαλόγου και πολιτισμικής ανταλλαγής. Η σημασία του έγκειται ακριβώς στην θετική αντιμετώπιση της διαφορετικότητας καθώς και στην προώθηση των διαπολιτισμικών ανταλλαγών με σκοπό την εξάλειψη των φαινομένων του ρατσισμού(Αρβανίτη, 2013). Σύμφωνα με τον Bourdieu, υπάρχουν τρεις τύποι πολιτισμικού κεφαλαίου: ο αντικειμενικός τύπος ο οποίος αφορά τα γραπτά κείμενα και τα έργα τέχνης, ο θεσμοποιημένος τύπος δηλαδή τα διπλώματα που αποκτούνται μέσα από την εκπαίδευση και ο εσωτερικευμένος τύπος ο οποίος σχετίζεται με τις γνώσεις και τις συνήθειες του ατόμου. Οι διαφορετικές αντιλήψεις, απόψεις και σκέψεις είναι αυτές που συνιστούν αυτό που ονομάζεται διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο μέσα από μία διαδικασία αλληλεπίδρασης και ανταλλαγών(P?llmann, 2013). Για τον P?llmann, το διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο αποτελεί «μία αποθήκη διαπολιτισμικών εμπειριών και ικανοτήτων που δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να εμπλακεί σε διαπολιτισμικές συναντήσεις»(P?llmann, 2009). Ο τελευταίος μάλιστα, θεωρεί ότι η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου είναι θετικά φορτισμένη διότι διαμορφώνει τις απόψεις του ατόμου περί πολιτισμού χωρίς να αφήνει κενά ή να το «αναγκάζει» να τις εγκαταλείπει αναζητώντας νέες. Αυτό, καθιστά τη διαφορετικότητα μεταξύ των πολιτισμών θεμιτή ενώ ταυτόχρονα αποτελεί κίνητρο περαιτέρω διερεύνησης των άγνωστων πτυχών του πολιτισμού του καθενός. Τέλος, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο είναι αυτό που ωθεί στη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στους διαφορετικούς πολιτισμούς, οι οποίοι όλο και πιο συχνά χρειάζεται να συνυπάρχουν(P?llmann, 2013). Αρβανίτη, Ε., 2013, «Οικοδομώντας κοινωνίες συνοχής: Διαπολιτισμικότητα και μετασχηματισμός», Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης ? έργο SONETOR P?llmann, A., 2013, Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Market of Sociocultural Distinction, SAGE Open P?llmann, A., 2009, Formal education and intercultural capital: towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35(5), 537-545 (Αγγελακοπούλου Χριστίνα)
Ο Bourdieu (1986) μελέτησε γενικά την έννοια του κεφαλαίου, και αναφέρει χαρακτηριστικά πως όλες οι μορφές κεφαλαίου προκύπτουν από το οικονομικό κεφάλαιο μέσω μετασχηματιστικών διαδικασιών, που δεν είναι αυτοματοποιημένες, αλλά απαιτούν μακρόχρονη προσπάθεια προς αποκόμιση μακροπρόθεσμων ωφελειών. Επίσης διακρίνει το κεφάλαιο σε τέσσερις μορφές: στο οικονομικό, στο πολιτισμικό,το συμβολικό και το κοινωνικό. Με το πέρασμα του χρόνου ο όρος κοινωνικό κεφάλαιο χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο ως έννοια αλληλένδετη με την κοινότητα. Ο Ορισμός του Woolcock (1998) ότι το κοινωνικό κεφάλαιο περιλαμβάνει όλες τις αξίες και δίκτυα που διευκολύνουν την ομαδική δράση βασίζεται σε αυτή του τη σχέση με την κοινωνία των πολιτών.Ο Ο.Ο.Σ.Α. με τον όρο κοινωνικό κεφάλαιο αναφέρεται στα δίκτυα,τις κοινές πεποιθήσεις και την αλληλοκατανόηση που διέπουν τη συνεργασία ανάμεσα σε ομάδες ή στα υποσυστήματα μιας κοινής ομάδας.Οι Kawachi et al. ( 1997) θεωρούν ότι το κοινωνικό κεφάλαιο είναι κοινό χαρακτιριστικό κοινωνικών μορφωμάτων και θεσμών και εμπεριέχει έννοιες όπως η αμοιβαιότητα, η συμμετοχικότητα, η εμπιστοσύνη. Στοχεύει στο γενικό καλό και στην προαγωγή της κοινωνίας. Συνεπώς, η έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και αναπτύσσει μια καινούρια δυναμική μέσα από σχέσεις μάθησης, διαλόγου και πολιτισμικής ανταλλαγής (Appadurai, 1990). Αυτή η νέα κοινωνική μορφολογία οικοδομεί και μετασχηματίζει τον κοινωνικό ιστό (national building) (Arvanitis, 2006). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bourdieu, P. (1986). ?The Forms of Capital?. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Capital. J. G. Richardson. New York, Greenwood Press: 241-58.
Woolcock, M. (1998). Social Capital and Economic Development: Toward a Theoretical Synthesis and Policy Framework. Theory and Society 27 (2), 151-208. OECD (2001) The Wellbeing of Nations: The Role of Human and Social Capital, Education and Skills.OECD Centre for Educational Research and Innovation, Paris,France. Kawachi I, Kennedy BP, Lochner K, Prothrow-Stith D. Social capital, income inequality, and mortality. American Journal of Public Health 1997;87:1491-1498. Appadurai, A. (1990). Disjuncture and difference in the global culture economy. Theory, Culture, and Society. 7: 295-310. Arvanitis, E. 2006, ?Community Building Education and Greek Diasporic Networks?, in The International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, Vol.1, No. 3, pp. 153-162. (ΒΕΡΥΚΙΟΥ ΑΝΝΑ, Α.Μ. 397)
Στον σύγχρονο κόσμο, όπου οι κοινωνίες βρίσκονται σε μία διαρκή διαλεκτική σχέση, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο συνιστά ένσν ιδιαίτερο τύπο του πολιτισμικού κεφαλαίου, καθώς επίσης και δείκτη κοινωνικο-πολιτισμικής διάκρισης (P?llmann, 2013). Η έννοια του πολιτισμικού κεφαλαίου, όπως αυτή εισήχθηκε για πρώτη φορά από τον γάλλο κοινωνιολόγο και φιλόσοφο Pierre Bourdieu στο έργο "Πολιτισμική Αναπαραγωγή και Κοινωνική Αναπαραγωγή" (1973) των Bourdieu & Jean-Claude Passeron, καταδεικνύει την κοινωνική σχέση που αναπτύσσεται μέσα σε ένα πλαίσιο ανταλλαγής και περιλαμβάνει τη συσσωρευμένη πολιτισμική γνώση, που προσδίδει δύναμη και κοινωνική θέση (Wikipedia, 2014). Σύμφωνα με τον Bourdieu, το πολιτισμικό κεφάλαιο προσλαμβάνει τρεις χαρακτηριστικές μορφές: την αντικειμενική που απαντάται σε ορατά πολιτισμικά αγαθά, όπως γραπτά κείμενα, έργα τέχνης, μνημεία και εργαλεία, τη θεσμοθετημένη που αφορά τα πιστοποιητικά και τους τίτλους σπουδών, που παρέχουν τα διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τέλος την εσωτερικευμένη που σχετίζεται με τις γνώσεις και τις συνήθειες, που έχει αναπτύξει το άτομο (P?llmann, 2013). Για τον P?llmann λοιπόν το διαπολιτισμικό κεφάλαιο αποτελεί ιδιαίτερο τύπο του πολιτισμικού κεφαλαίου, το οποίο μάλιστα συνδέεται περισσότερο με την εσωτερικευμένη του μορφή, καθώς παραπέμπει σε μία προσωπική πηγή άντλησης διαπολιτισμικών ικανοτήτων και εμπειριών, που παρέχει στο άτομο τη δυνατότητα να εμπλακεί επιτυχώς σε διαπολιτισμικές συναντήσεις (P?llmann, 2009). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί οτι η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική για την κατανόηση της διαφορετικότητας και την υιοθέτηση κοινωνικών πρακτικών διαλόγου που θα συνδράμουν στην εξάλειψη των διακρίσεων και του ρατσισμού (Αρβανίτη, 2013). Βιβλιογραφία: P?llmann, A. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction, P?llmann, A. (2009). Formal education and intercultural capital: Towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35 (5), 537-545, Wikipedia (2014). Cultural Capital. Ανακτήθηκε 30 Οκτωβρίου 2014, από http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_capital, Αρβανίτη, Ε. (2013). "Οικοδομώντας κοινωνίες συνοχής: Διαπολιτισμικότητα και μετασχηματισμός", Ευρωπαΐκή Αντζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης-έργο SONER, Πάτρα. (Τσάκα Μαγδαληνή, Α.Μ. 426).
Μπορούν οι άνθρωποι να εκπαιδευτούν στη διαπολιτισμικότητα; Είναι πλέον ευρέως διαδεδομένα τα πλεονεκτήματα της διαπολιτισμικής διδασκαλίας και μάθησης, καθώς η γνώση άλλων πολιτισμών, η απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων, αλλά και η κριτική εμπλοκή και αλληλεπίδραση με τον «Άλλο» συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στην καλλιέργεια της διαπολιτισμικής ευαισθησίας, τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των μαθητών (P?llmann, 2009). Στη χώρα μας η διαπολιτισμική εκπαίδευση στο σχολικό σύστημα εκκινεί το 1996, όπου στο άρθρο 34, του Ν. 2413 (ΦΕΚ 124Α΄/17.06.1996) αναφέρεται πως «σκοπός της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι η οργάνωση και λειτουργία σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την παροχή εκπαίδευσης σε νέους με εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες». Επίσης, σε αυτόν το νόμο, προβλέπεται για τα διαπολιτισμικά σχολεία η εφαρμογή των ίδιων προγραμμάτων που υλοποιούνται εν γένει στα σχολεία, με την προϋπόθεση ότι προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ανάγκες των μαθητών. Συνεπώς, σύμφωνα με τον Ν. 2413/1996 η διαπολιτισμική εκπαίδευση αφορά και επικεντρώνεται στους αλλοδαπούς μαθητές. Παρ? όλα αυτά, η διαπολιτισμική διδασκαλία απαιτείται να απευθύνεται στο σύνολο της μαθητικής κοινότητας, δηλαδή εξίσου στους γηγενείς και στους αλλοδαπούς μαθητές (UNICEF, 2001, όπ. αναφ. στο Σκούρτου, Βρατσάλης, & Γκόβαρης, 2004). Άλλωστε, πρωταρχικό στόχο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης συνιστά η αφύπνιση όλων ανεξαιρέτως των μαθητών, καθώς και η καλλιέργεια της συνείδησης του κοινωνικού και πολιτισμικού πλουραλισμού (ό.π., σ. 27).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ P?llmann, A. (2009). Formal education and intercultural capital: Towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35(5), 537-545. Σκούρτου, Ε., Βρατσάλης, Κ., & Γκόβαρης, Χ. (2004). Μετανάστευση στην Ελλάδα και Εκπαίδευση: Αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης ? Προκλήσεις και Προοπτικές βελτίωσης. Πρόγραμμα 5. Εμπειρογνωμοσύνη. Πανεπιστήμιο Αιγαίου: ΙΜΕΠΟ. (Λ. Παππά)
Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο είναι τύπος πολιτισμικού κεφαλαίου και δείκτης κοινωνικής και πολιτισμικής διάκρισης. Η πρόθεση "δια" τονίζει τις σχέσεις ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες. Υπάρχει σχέση ισοδυναμίας ανάμεσα στους δύο όρους με τη μόνη διαφοροποίησή τους να έγκειται στο βαθμό υπεροχής πεδίου: το κεφάλαιο, κατά Bourdieu, υπάρχει και είναι αποτελεσματικό μόνο όπου υπάρχει και αναπαράγεται. Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο, αντίθετα, αποτελεί δείκτη κοινωνικοπολιτισμικής διαφοροποίησης σε μεγαλύτερο εύρος και διατηρεί την αξία του και σε πιο απομακρυσμένα πεδία. Το ερώτημα για τον Bourdieu είναι ποιοι είναι ικανοί να πραγματοποιήσουν κοινωνικό κεφάλαιο και ποιοι όχι και γιατί αυτοί και όχι άλλοι. Γνώση, απόκτηση και εφαρμογή είναι οι αναγκαίοι όροι για την πραγματοποίηση διαπολιτισμικού κεφαλαίου. Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να προσφέρει περισσότερα οφέλη από οικονομικά με τα βασικότερα να είναι η εκτίμηση πολιτιστικών διαφορών και η κατανόηση για το ξένο, το άγνωστο.Η σημαντικότερη επιφύλαξη είναι ότι οι διαπολιτισμικές συναντήσεις χαρακτηρίστηκαν στην ιστορία ως διαμάχες και αυτό οδηγεί σε εξονυχιστική εξέταση τα πιθανά οφέλη του διαπολιτισμικού κεφαλαίου.Το habitus ως τρόπος ύπαρξης και σκέψης είναι εκείνο που καθορίζει το ποιος πραγματοποιεί το διαπολιτισμικό κεφάλαιο καθώς είναι καθοριστική η κοινωνικοπολιτισμική τοποθέτηση των ατόμων αφού η συμβολική εξουσία που επιβάλλει την οπτική για τον κόσμο και οι ευκαιρίες που δίνονται για συσώρρευση διαπολιτισμικού κεφαλαίου είναι ασύμμετρα μοιρασμένα( Έφη Παλαιολόγου)
Το κοινωνικό κεφάλαιο περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής οργάνωσης, όπως είναι η εμπιστοσύνη, οι κανόνες και τα δίκτυα, τα οποία όλα μαζί στοχεύουν στην αποτελεσματικότητα της κοινωνίας με στόχο την ευημερία της και το γενικό συμφέρον, καθώς τα οφέλη του είναι προσβάσιμα προς όλα τα μέλη της κοινωνίας (Kawachi et al., 1997). Από αυτό προκύπτει και το διαπολιτισμικό κεφάλαιο προερχόμενο από την αγγλική έννοια intercultural capital, όπου το συνθετικό inter προσδιορίζει τις σχέσεις, που στην περίπτωση αυτή τονίζει τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών ?cultures?. Η αλληλεπίδραση αυτή επεκτείνεται πέρα από τα όρια μέσα στα οποία λαμβάνει χώρα, σε αντίθεση με το πολιτισμικό κεφάλαιο ?cultural capital? που δεν έχει αυτή τη δυνατότητα (Pollmann, 2013).Τέλος, όταν αναφερόμαστε σε διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο κάνουμε λόγο για αλλαγές που πραγματοποιούνται από την μονάδα, δηλαδή τον πολίτη, μέχρι το ίδιο το κράτος, αφού δίνει χώρο στην αλληλεπίδραση των πολιτών από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα και συμβάλλει με αυτόν τον τρόπο στην μείωση των κοινωνικών διακρίσεων και του ρατσισμού (Αρβανίτη, 2013).
Βιβλιογραφία: Αρβανίτη, Ε. (2013).Πολιτειακός πλουραλισμός, διαπολιτισμικότητα και μετασχηματιστική εκπαίδευση: Αναθεωρώντας το δίπολο "εμείς" και οι "άλλοι", στην Επιστημονική Επετηρίδα του ΠΤΝ. Ιωάννινα: ΠΤΝ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. (Υπό έκδοση). Kawachi, I., Kennedy, B., P., Lochner, K. , Prothrow-Stith, D. (1997) Social Capital, Income Inequality, and Mortality. American Journal of Public Health, 87(9), 1491-1498. Pollmann, A. (2013) Intercultural Capital: Toward the Conceptualizing, Operationalization, and Empirical Investigation of Rising Marker of Sociocultural Distinction. Sageopen, 2013,1-7.
Ο όρος πολιτειακός πλουραλισμός αναφέρεται στην ιδιότητα του πολίτη μέσα στα πλαίσια του κράτους, όπου διαδραματίζει ενεργό ρόλο για τη δημόσια ευημερία με την συμμετοχή στα κοινά. Επιπλέον, συμμετέχει και αλληλοεπιδρά με άλλους ανθρώπους τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε εθνικό ή σε υπερεθνικό επίπεδο (Αρβανίτη,2013).Σύμφωνα με την έννοια αυτή, τα κράτη οφείλουν να αναγνωρίζουν τη διαφορετικότητα ως παραγωγικό μέσο για την ειρηνική διαβίωση όλων των πολιτών αλλά και να αναδεικνύουν την διαφορετικότητά των πολιτών, ξεφεύγοντας από την καθιέρωση και αποδοχή ενός μόνο πολιτισμού και τη χρήση μίας και μόνο συγκεκριμένης γλώσσας (Cadzen et al.,1996).
Βιβλιογραφία: Αρβανίτη, Ε. (2013).Πολιτειακός πλουραλισμός, διαπολιτισμικότητα και μετασχηματιστική εκπαίδευση: Αναθεωρώντας το δίπολο "εμείς" και οι "άλλοι", στην Επιστημονική Επετηρίδα του ΠΤΝ. Ιωάννινα: ΠΤΝ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. (Υπό έκδοση). Cadzen, C., Cope, B., Fairclough, N. & Gee, J. (1996). A Pedagogy Multiliteracies: Designing Social Futures. Harvard Educational Review, 66(1), 60-92.
(Γιαννακοπούλου Έμιλυ)
Ο Bourdieu διέκρινε το κεφάλαιο σε τέσσερις μορφές: στο οικονομικό, στο πολιτισμικό, στο συμβολικό και στο κοινωνικό. Σύμφωνα με τον P?llmann (2009) το διαπολιτισμικό κεφάλαιο έχει άμεση σχέση με την έννοια του πολιτισμικού κεφαλαίου του Bourdieu και αποτελεί σημαντικό δείκτη κοινωνικο-πολιτισμικής διάκρισης (P?llmann, 2013). Το διαπολιτισμικό κεφάλαιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς συμβάλλει στην κατανόηση της διαφορετικότητας και την υιοθέτηση συμπεριφορών που προωθούν τον διάλογο με σκοπό τη μείωση των διακρίσεων και του ρατσισμού (Αρβανίτη, 2013). Δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να γνωρίσει τους άλλους ανθρώπους και να αποκτήσει σημαντικές διαπολιτισμικές εμπειρίες, το οποίο θα συμβάλλει στη αναθεώρηση και τη μετέπειτα διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στο διαφορετικό (P?llmann, 2009? 2013). Βιβλιογραφία Αρβανίτη, Ε. (2013). «Οικοδομώντας κοινωνίες συνοχής: Διαπολιτισμικότητα και μετασχηματισμός», Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης ? έργο SONETOR. Πάτρα P?llmann, A. (2009). Formal education and intercultural capital: Towards attachment beyond narrow ethno-national boundaries? Educational Studies, 35 (5), 537-545. P?llmann, Α. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction. SAGE Open 3(2). doi: 10.1177/2158244013486117 Wikipedia. (2014). Cultural Capital. http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_capital (Κωστοπούλου Αγγελική)
Το πολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να υπάρξει σε τρεις καταστάσεις: στην ενσωματωμένη κατάσταση ? στην αντικειμενοποιημένη κατάσταση, ? και τέλος στη θεσμοποιημένη κατάσταση. Η Ενσωματωμένη Κατάσταση. Η πλειονότητα των ιδιοτήτων του πολιτισμικού κεφαλαίου μπορεί να απορρέουν από το γεγονός ότι στη θεμελιώδη κατάστασή του είναι συνδεδεμένο με το σώμα και υποθέτει την ενσωμάτωση, Η συσσώρευση του πολιτισμικού κεφαλαίου απαιτεί μια ενσωμάτωση η οποία αφού υποθέτει μια εργασία εγχάραξης και εξομοίωσης, κοστίζει χρόνο και χρόνο ο οποίος πρέπει να επενδυθεί προσωπικά από τον επενδυτή. Η Αντικειμενοποιημένη Κατάσταση. Το πολιτισμικό κεφάλαιο στην αντικειμενοποιημένη κατάσταση κατέχει έναν ορισμένο αριθμό ιδιοτήτων που δεν ορίζονται παρά μέσα στη σχέση του με το πολιτισμικό κεφάλαιο στην ενσωματωμένη του μορφή. Το αντικειμενοποιημένο σε υλικά στηρίγματα πολιτισμικό κεφάλαιο, όπως είναι τα γραπτά, οι ζωγραφικοί πίνακες, τα μνημεία κ.λπ., είναι μεταδόσιμο κατά το υλικό του μέρος.? Αλλά αυτό που είναι μεταδόσιμο είναι η νομική ιδιότητα και όχι (ή όχι απαραίτητα) αυτό που αποτελεί τον όρο της ειδικής ιδιοποίησης, δηλαδή η κατοχή των εργαλείων τα οποία επιτρέπουν να συμπληρωθεί ένας πίνακας ... Η Θεσμοποιημένη Κατάσταση. Με τον σχολικό τίτλο ? η κοινωνική αλχημεία παράγει μια μορφή πολιτισμικού κεφαλαίου που έχει μια σχετική αυτονομία σε σχέση με τον φέροντά της και ακόμα σε σχέση με το πολιτισμικό κεφάλαιο που κατέχει αποτελεσματικά σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Η διαπολιτισμικότητα ??αναφέρεται σε μια πολυδιάστατη/υβριδική πολιτισμική θέαση στη βάση της ενσυναίσθησης και σε μια διαπολιτισμική ατομική ταυτότητα που αποκτάται από τη συμμετοχή των ατόμων σε πολλαπλά πολιτισμικά πλαίσια και δίκτυα (εθνικά, εθνοτικά, κοινωνικά, κοινοτικά), καθώς και στην αλληλεπίδρασή τους με πολιτισμικά διαφοροποιημένα άτομα (Bhabha,1994). ??.θα λέγαμε ότι η διαπολιτσμικότητα στοχεύει στη συμπερίληψη και αναφέρεται τόσο στην ανταλλαγή από άτομο σε άτομο, δηλαδή την ατομικής πολιτισμικής ταυτότητας (Barrett, 2008) και τις διαφοροποιημένες ατομικότητες (π.χ. βιόκοσμους των μαθητών), όσο και στη συλλογική έκφραση της ετερότητας (π.χ. εθνοπολιτισμικές συλλογικές ταυτότητες) και την αλληλεπίδραση συλλογικοτήτων (δικτύων, κοινοτήτων πρακτικής, εθνοτικών ομάδων, κτλ). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Αρβανίτη, Ε., (2010). Πολιτειακός πλουραλισμός και μετασχηματιστική διαπολιτισμική εκπαίδευση: Αναθεωρώντας το δίπολο «εμείς» και οι «άλλοι». Στο YEARBOOK OF THE DEPARTMENT OF EARLY CHILDHOOD STUDIES, Volume 6, University of Ioannina Publications. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο:
http://www. uoi.gr/schools/early-childhood/epetirida.htm Μπουρντιέ, Π., (1994). Κείμενα Κοινωνιολογίας. Αθήνα: Δελφίνι
(Αφροδίτη Βεργίδου- Α.Μ. 396)
Σύμφωνα με τον Bourdieu (1986), πολιτισμικό κεφάλαιο είναι οι ιδέες και οι γνώσεις που αποκτούν οι άνθρωποι μέσω της συμμετοχής τους στη κοινωνία. Τα πάντα, από τους κανόνες εθιμοτυπίας μέχρι την ικανότητά τους να μιλούν και να γράφουν αποτελεσματικά, μπορεί να θεωρηθεί πολιτισμικό κεφάλαιο. Ο Pollmann (2013) θεωρεί ότι το διαπολιτισμικό κεφάλαιο περιλαμβάνει, κατ? ανάλογο τρόπο, διαπολιτισμικές εμπειρίες, δεξιότητες κι ικανότητες (παραδείγματος χάριν: εκμάθηση πολλών ξένων γλωσσών, υψηλά επίπεδα γνωσιακής ανάπτυξης καθώς έρχεται κανείς σε επαφή με πολιτισμικά ερεθίσματα άλλων χωρών). Από την άποψη αυτή, γίνεται σαφές ότι μέσω της πολιτισμικής ανταλλαγής, του γόνιμου διαλόγου και της κριτικής μάθησης παράγεται ένα νέο διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο (Appadurai, 1990), το οποίο δύναται να είναι ο καταλύτης για την αναχαίτιση των ρατσιστικών διακρίσεων, και ταυτόχρονα πραγματική προϋπόθεση δημοκρατίας για μια κοινωνία πολιτών με προοπτική ανάπτυξης, προόδου κι ευημερίας. Μια πρακτική λύση για την προσέγγιση της διαφορετικότητας στην κοινωνία, μπορεί να είναι και ο πολιτειακός πλουραλισμός. Ο πολιτειακός πλουραλισμός αναφέρεται σε ένα σύνολο ιδεών για την ιδιότητα του πολίτη, τα ατομικά και πολιτικά του δικαιώματα και τις ελευθερίες του (Αρβανίτη, 2013). Βασίζεται, επομένως, στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι εκφράζουν και διαμορφώνουν ενεργά την ταυτότητα τους. Τα άτομα αποκτούν, συνήθως, πολλαπλές ταυτότητες (Αρβανίτη, 2013)' ένα άτομο μπορεί να ανήκει σε μια εθνοτική ομάδα, να είναι μέλος σε μια θρησκευτική κοινότητα, να ανήκει σε συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία, επαγγελματικό κύκλο, καθένα από τα οποία επιφέρει ορισμένα χαρακτηριστικά, συνήθειες κ.ο.κ. Ο πολιτειακός πλουραλισμός εστιάζει στο πώς οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν μαζί, αποφεύγοντας, σε κάποιο βαθμό, τις διαιρέσεις. Σύμφωνα με τον Kane (2001), η "κοινή ταυτότητα" του πολίτη (civic identity) πρέπει να ξεπερνά όλες τις συγκεκριμένες ταυτότητες, ενώ παράλληλα τα άτομα έχουν το δικαίωμα να διατηρήσουν τις ιδιαίτερες ταυτότητες που έχουν κληρονομήσει/αναπτύξει, στον βαθμό που αυτές δεν είναι ασυμβίβαστες με την εν λόγω ταυτότητα του πολίτη. (Για παράδειγμα, η Diana Eck (2007) προειδοποιεί για μια ενδεχόμενη σύγκρουση ανάμεσα στον θρησκευτικό και στον πολιτειακό πλουραλισμό, όταν μία θρησκευτική ταυτότητα μεταφράζεται σε άρνηση ενός δικαιώματος ή αποκλεισμό.) Τέτοιες εκφράσεις της πολυπολιτισμικότητας, σηματοδοτούν μια αλλαγή στη βάση των εθνικών κεκτημένων, με τον πολίτη ενεργό μέλος μιας κοινωνίας που επιδιώκει την αρμονία του συνόλου. Βιβλιογραφία:Αρβανίτη, Ε. (2013). Πολιτειακός πλουραλισμός, διαπολιτισμικότητα και μετασχηματιστική εκπαίδευση: Αναθεωρώντας το δίπολο ?εμείς? και ?οι άλλοι?. Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 6, 90-123.Appadurai, A. (1990). Disjuncture and difference in the Global Cultural Economy, In M. Featherstone (Ed.) Global Culture (pp. 295-310). London: Sage P?llmann, Α. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction. SAGE Open, April-June 2013, pp. 1-7 Richardson J.G., & Bourdieu P. (1986). The Forms of Capital. In J.G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of Education (pp. 241-258). New York: Greenwood. Eck, Diana,'Prospects for Pluralism: Voice and Vision in the Study of Religion', Journal of the American Academy of Religion (December 2007, 75: 4, 743-776).Kane, J, Patapan, H 2001, 'Federalism and National Identity in Canada and Australia: A Comparative Perspective' ,Melbourne Journal of Politics, vol. 27, pp. 29-48.(Γιακη Σπυριδουλα)
Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Bourdieu, το κεφάλαιο έχει τρεις διαστάσεις. Το κοινωνικό, το οικονομικό και το πολιτισμικό (Martti Siisi?inen, 2000). Το πολιτισμικό κεφάλαιο μπορεί να οριστεί μέσα από τρεις χαρακτηριστικούς τύπους: τα πολιτισμικά προϊόντα π.χ. χειρόγραφα, πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, μουσικές συνθέσεις, το θεσμικό κεφάλαιο, δηλαδή τα διπλώματα και οι τίτλοι σπουδών που παρέχονται από τα σχολεία, τα κολέγια και τα πανεπιστήμια και το ατομικό κεφάλαιο το οποίο αναφέρεται στις πολιτισμικές γνώσεις του ατόμου (Andreas P?llmann, 2013). Σύμφωνα με τον Putnam (2000), το κοινωνικό κεφάλαιο αναφέρεται στα κοινωνικά δίκτυα, στους ηθικούς κανόνες και σε ηθικές αξίες όπως η αμοιβαιότητα και η εμπιστοσύνη που διευκολύνει τη δράση και τη συνεργασία για την κοινή ωφέλεια. Επίσης, επισημαίνει ότι οι θετικές επιδράσεις του κοινωνικού κεφαλαίου αυξάνονται όσο χρησιμοποιούνται και μειώνονται όταν παραμένουν αδρανείς. Σύμφωνα με τον P?llmann (2013) το διαπολιτισμικό κεφάλαιο αναφέρεται στην κουλτούρα αλληλοσυσχέτισης μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και αποτελεί ένα σημαντικό είδος πολιτισμικού κεφαλαίου, ενώ ταυτόχρονα είναι δείκτης κοινωνικο-πολιτισμικής διάκρισης. Η σημαντικότητά του οφείλεται στο γεγονός ότι ζούμε σε έναν ολοένα και πιο αλληλένδετο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο, όπου τα πολιτισμικά όρια διαπερνώνται και οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες συνυπάρχουν και αναδεικνύονται (Αρβανίτη, 2013). Έτσι, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο συνδέεται με άτομα υψηλού κοινωνικο ?οικονομικού στάτους που έχουν διαπολιτισμική ικανότητα και ευαισθησία και μπορούν να είναι διαπολιτισμικά επικοινωνιακά. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αρβανίτη, Ε. (2013). «Οικοδομώντας κοινωνίες συνοχής: Διαπολιτισμικότητα και μετασχηματισμός», Ευρωπαϊκή Ατζέντα για την Κατάρτιση και Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών μέσω πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης ? έργο SONETOR. Πάτρα P?llmann, Α. (2013). Intercultural Capital: Toward the Conceptualization, Operationalization, and Empirical Investigation of a Rising Marker of Sociocultural Distinction. SAGE Open 3(2). doi: 10.1177/2158244013486117 Martti Siisi?inen (2000). Two Concepts of Social Capital: Bourdieu vs. Putnam.Paper presented at ISTR Fourth International Conference "The Third Sector: For What and for Whom?" Trinity College, Dublin, Ireland July 5-8, 2000
Το διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο προκύπτει σε ένα γενικό πλαίσιο μέσα από ένα σύνολο σχέσεων μάθησης, διαλόγου και πολιτισμικής ανταλλαγής. Η σημασία του έγκειται ακριβώς στην θετική αντιμετώπιση της διαφορετικότητας καθώς και στην προώθηση των διαπολιτισμικών ανταλλαγών με σκοπό την εξάλειψη των φαινομένων του ρατσισμού(Αρβανίτη, 2013). Σύμφωνα με τον Bourdieu, υπάρχουν τρεις τύποι πολιτισμικού κεφαλαίου: ο αντικειμενικός τύπος ο οποίος αφορά τα γραπτά κείμενα και τα έργα τέχνης, ο θεσμοποιημένος τύπος δηλαδή τα διπλώματα που αποκτούνται μέσα από την εκπαίδευση και ο εσωτερικευμένος τύπος ο οποίος σχετίζεται με τις γνώσεις και τις συνήθειες του ατόμου. Οι διαφορετικές αντιλήψεις, απόψεις και σκέψεις είναι αυτές που συνιστούν αυτό που ονομάζεται διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο μέσα από μία διαδικασία αλληλεπίδρασης και ανταλλαγών(P?llmann, 2013). Για τον P?llmann, το διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο αποτελεί «μία αποθήκη διαπολιτισμικών εμπειριών και ικανοτήτων που δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να εμπλακεί σε διαπολιτισμικές συναντήσεις»(P?llmann, 2009). Ο τελευταίος μάλιστα, θεωρεί ότι η έννοια του διαπολιτισμικού κεφαλαίου είναι θετικά φορτισμένη διότι διαμορφώνει τις απόψεις του ατόμου περί πολιτισμού χωρίς να αφήνει κενά ή να το «αναγκάζει» να τις εγκαταλείπει αναζητώντας νέες. Αυτό, καθιστά τη διαφορετικότητα μεταξύ των πολιτισμών θεμιτή και ενδεχομένως αποτελεί- για κάποιους-κίνητρο για περαιτέρω διερεύνηση του πολιτισμού τους. Τέλος, το διαπολιτισμικό κεφάλαιο ωθεί στη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στους διαφορετικούς πολιτισμούς, οι οποίοι όλο και πιο συχνά χρειάζεται να συνυπάρχουν(P?llmann, 2013). Στη συζήτηση για τη διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο εισάγεται και η έννοια του πολιτειακού πλουραλισμού, ο οποίος προσδιορίζει τη θέση των πολιτών στην κοινωνία. Έμφαση δίνεται στα κοινά στοιχεία μεταξύ των ατόμων διαφορετικών πολιτισμών καθώς και στην ανάπτυξη σχέσεων με το κράτος. Η διαφορετικότητα δεν λαμβάνεται αρνητικά ούτε αποτελεί στοιχείο αποκλεισμού. Ο πολιτειακός πλουραλισμός δεν αναζητά την ισότητα μέσα από την ομοιομορφία αλλά αξιοποιεί τη διαφορετικότητα για να πετύχει ισότιμα αποτελέσματα για τους πολίτες και συνοχή στη σύσταση της κοινωνίας. Στοιχεία όπως η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση θ
