Κύρια σελίδα
__ΤΙΤΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
«Παίζοντας με την τριβή στο νηπιαγωγείο!!»
Σχεδίαση εκπ/κου σεναρίου με χρήση λογισμικών: •1ο Λογισμικό: Algodoo •2ο Λογισμικό •…
ΟΝΟΜΑ/ΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ: Σακκά Σταματία
Α. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Λίγα λόγια γενικού περιεχομένου για το προτεινόμενο σενάριο
Α.1 Τίτλος εκπαιδευτικού σεναρίου, Τάξη που απευθύνεται
Απευθύνεται σε παιδιά νηπιαγωγείου.
Α.2 Δημιουργός/οι του εκπ/κου σεναρίου Ονοματεπώνυμο των μελών της Ομάδας
Σακκά Σταματία
Α.3 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Αναφέρετε το γνωστικό αντικείμενο/μαθησιακή περιοχή ή τη θεματική περιοχή σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων (Γλώσσας, Μαθηματικών…) με το οποίο/την οποία συνδέεται. Σε περίπτωση που προτείνετε διαθεματικό σενάριο, αναφέρετε ποια γνωστικά αντικείμενα ή μαθησιακές περιοχές εμπλέκονται στο σενάριο.
Το θέμα του διδακτικού σεναρίου εντάσσεται στη μαθησιακή περιοχή των Φυσικών Επιστημών, και συγκεκριμένα στην ενότητα «Έννοιες και φαινόμενα από τον φυσικό κόσμο». Το γνωστικό αντικείμενο είναι το φαινόμενο της τριβής ως ένα απλό φυσικό φαινόμενο». Εμπλέκεται επίσης η μαθησιακή περιοχή των Τ.Π.Ε. με την ενότητα «Διερευνώ, πειραματίζομαι, ανακαλύπτω και λύνω προβλήματα με τις Τ.Π.Ε.». Τέλος, το διδακτικό σενάριο συνδέεται και με την μαθησιακή περιοχή των Τεχνών και την ενότητα των Εικαστικών;;;
Α.4 Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών Αναφέρετε τις προαπαιτούμενες γνώσεις που πρέπει να έχουν διδαχθεί οι μαθητές σε σχέση με το γνωστικό αντικείμενο και τις δεξιότητες που πρέπει να έχουν αποκτήσει σε σχέση με τα εκπαιδευτικά υπολογιστικά περιβάλλοντα που θα χρησιμοποιηθούν στο σενάριο.
Έχει προηγηθεί διδασκαλία των πολύ βασικών λειτουργιών του λογισμικού algodoo. Ο εκπαιδευτικός έχει ήδη καθοδηγήσει και υποστηρίξει τα παιδιά, σε μικρές ομάδες ή ατομικά κατά περίπτωση, ώστε να εξοικειωθούν αρχικά με τη χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού και σταδιακά να αυτονομηθούν ως προς τις πολύ απλές λειτουργίες του. Οι πολύ απλές λειτουργίες που θεωρούμε ότι με την χρήση τους έχουν εξοικειωθεί τα παιδιά είναι τα box tool, circle tool και polygon tool που σχηματοποιούν σχήματα, το move tool που μετακινεί αντικείμενα, το material που εμφανίζει επιλογές για διαφορετικά υλικά, το axle tool που το εφαρμόζουμε στις ρόδες των οχημάτων ως άξονα και το pause and start simulation, Επιπλέον, δεδομένου ότι δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην συστηματική προεργασία του νηπιαγωγού για να καταστεί δυνατή η κατάλληλη προετοιμασία του περιβάλλοντος του σχολείου καθώς και στην άντληση εμπειριών από την καθημερινή ζωή (Ραβάνης, 2002), στην προκειμένη περίπτωση τα παιδιά είναι καλό να έχουν ήδη ασχοληθεί στις γωνιές του ελεύθερου παιχνιδιού. Συγκεκριμένα, τα παιδιά θα έχουν παίξει με αντικείμενα ή οχήματα που τσουλάνε πάνω σε διαφορετικά υλικά (μοκέτα, πλακάκι) καθώς και σε κεκλιμένα ή οριζόντια επίπεδα, θα έχουν αναρωτηθεί σχετικά και θα έχουν σχηματίσει κάποιες νοητικές παραστάσεις. Tέλος, όλα τα παιδιά θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν την έννοια της απόστασης (κοντά-μακριά) καθώς και τις έννοιες ελαφρύ-βαρύ και λείο-τραχύ χωρίς δυσκολία.
Α.5 Εκτιμώμενη διάρκεια Εκτιμήστε περίπου τον απαιτούμενο χρόνο ή το πλήθος των δραστηριοτήτων που απαιτούνται για την υλοποίηση του σεναρίου.
Α.6 Συσχετισμός με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Με ποια περιεχόμενα του Προγράμματος Σπουδών συνδέεται και σε ποια σημεία; Αν δεν υπάρχει σύνδεση αιτιολογήστε κατάλληλα.
Το σχέδιο μαθήματος είναι συμβατό τόσο με το ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2003) όσο και με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011β) καθώς υπάρχουν αναφορές στις έννοιες της κίνησης-κύλισης και στα δύο, είτε εμμέσως, στην παρουσίαση προτεινόμενων δραστηριοτήτων, οι οποίες αφορούν διακρίσεις αντικειμένων ως προς το σχήμα, το μέγεθος, τη μορφή είτε στις θεματικές μαθησιακές ενότητες. Όσον αφορά στο ΔΕΠΠΣ, στο αντίστοιχο περιεχόμενο της επιδιωκόμενης ικανότητας «να αντιλαμβάνονται την κίνηση και τις απλές γενικές αρχές που τη διέπουν», αναφέρεται ότι τα παιδιά ενθαρρύνονται να παρατηρούν και να περιγράφουν πως κινούνται κάποια παιχνίδια καθώς και να εξετάζουν και να χειρίζονται κινούμενα μέρη μιας κατασκευής, π.χ. τις ρόδες στο αυτοκινητάκι κτλ. (ΔΕΠΠΣ, σελ.606 ). Επιπλέον η επιδιωκόμενη ικανότητα του να «βιώνουν και να εξερευνούν κάποια χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου» και του να «αρχίσουν να κατανοούν τη σημασία της παρατήρησης, των πειραμάτων και της περιγραφής για τη μελέτη των υλικών και φαινομένων» συσχετίζεται στο περιεχόμενο με τις ενδεικτικές δραστηριότητες «ο εκπαιδευτικός να παρατηρεί τα παιδιά καθώς αλληλεπιδρούν με τα αντικείμενα και με κατάλληλες ερωτήσεις, να ανιχνεύει τις αντιλήψεις που διαμορφώνουν, π.χ. τα παιδιά ωθούν μια μπάλα και έναν κύβο σε κεκλιμένο επίπεδο, επιλέγουν χειρισμούς και εξάγουν συμπεράσματα» (ΔΕΠΠΣ, σ. 606). Όσον αφορά στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (2011), στην ενότητα ‘Αντικείμενα και Υλικά’ και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αντικειμένων, προτείνεται να οργανώνουν τα παιδιά μικρές έρευνες για να απαντήσουν σε ερωτήματα που αφορούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αντικειμένων, π.χ. «ποια αντικείμενα είναι στρογγυλά;» «ποια να χρησιμοποιήσουμε σαν ρόδες για το αυτοκινητάκι;» κτλ. Επιπλέον, στην ενότητα ‘Έννοιες και φαινόμενα από το φυσικό κόσμο’, η κίνηση αντικειμένων προτείνεται ως θέμα, όπου μπορούν τα παιδιά να εκφράσουν τις ιδέες τους και να τις διαπραγματευτούν με τους άλλους (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011β, σ.254) Τέλος, το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σενάριο συνδέεται, οργανικά, θα λέγαμε με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο ως προς την ενότητα «Διερευνώ, Πειραματίζομαι, Ανακαλύπτω και Λύνω προβλήματα με τις ΤΠΕ» και συγκεκριμένα με τον στόχο «να διερευνούν, να πειραματίζονται, να μοντελοποιούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση με λογισμικά ανοικτού τύπου, όπως λογισμικά προσομοίωσης (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011β, σ.329 )
Α.7 Ανάλυση του περιεχομένου Αναφέρετε ποιες είναι οι κυριότερες νέες γνώσεις που θα διδαχθούν στους μαθητές και ποια στοιχεία τους είναι κρίσιμα.
Η τριβή ορίζεται ως η δύναμη που αντιστέκεται στην κίνηση δυο επιφανειών που βρίσκονται σε επαφή, όταν η μια κινείται ή τείνει να κινηθεί σε σχέση με την άλλη (Καλλέρη, 2016). Στην εκπαίδευση, η ανάπτυξη της τριβής ολίσθησης μελετάται σε σχέση με δύο παράγοντες, την κάθετη δύναμη και τη φύση των εφαπτόμενων επιφανειών. Σύμφωνα με τους Θεοδωρόπουλο, Κανδεράκη, Καριώτογλου, Κολιόπουλο, Μπαγάκη και Φασουλόπουλο (1997), όταν μάλιστα, «το πρόβλημα περιορίζεται στην κίνηση ενός αντικειμένου σε ένα σταθερό οριζόντιο επίπεδο, τότε η ασκούμενη δύναμη από το επίπεδο στο σώμα είναι ίση με το βάρος του αντικειμένου και συνεπώς μπορούμε να θεωρήσουμε ως παράγοντα το ίδιο το βάρος του κινούμενου σώματος»(Κολιόπουλος, 2006, σελ.158). Yπάρχει και η τριβή κύλισης, η οποία στη φυσική μελετάται ξεχωριστά από την τριβή ολίσθησης. Όμως, στην προσχολική ηλικία την εξετάζουμε μαζί με την τριβή ολίσθησης. Και αυτό συμβαίνει γιατί στην προσχολική ηλικία απλώς προσεγγίζουμε τα αποτελέσματα των μεταβολών των δυο παραγόντων (Ραβάνης, 2003).To συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο στοχεύει στο να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με τα παρακάτω ερωτήματα, οργανώνοντας και τις αντίστοιχες έρευνες με το λογισμικό που θα χρησιμοποιήσουν. • Παίζει ρόλο η επιφάνεια πάνω στην οποία κυλάει ένα αντικείμενο; • Παίζει ρόλο το βάρος του αντικειμένου; • Γιατί κάποια αντικείμενα κυλούν ενώ άλλα όχι; Όπως παρατηρεί ο Κολιόπουλος, η προσπάθεια οικοδόμησης ενός πρόδρομου μοντέλου για την τριβή ολίσθηση, πρέπει να στραφεί προς τη νοητική οικοδόμηση στη σκέψη των μικρών παιδιών: α) του εκτιμώμενου από τα παιδιά βάρους του κινούμενου σώματος σε μια ποιοτική κλίμακα «πιο ελαφρύ-πιο βαρύ» και β) της φύσης των εφαπτόμενων επιφανειών σε μια ποιοτική κλίμακα «πιο λεία-πιο τραχιά», ως παράγοντες που επιδρούν στην ελεύθερη κίνηση ενός αντικειμένου σε οριζόντια επιφάνεια (2006). Θα εστιάσουν δηλαδή, στην ποιότητα της επιφάνειας του κινούμενου αντικειμένου-τραχύ και λείο, στο βάρος του αντικειμένου (ελαφρύ-βαρύ). Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρεται στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου, σχετικά με τέτοιου είδους φυσικά φαινόμενα, η έμφαση θα δοθεί κυρίως στην μεθοδολογική πτυχή προσέγγισης και όχι στην έννοια (2011β, σ.254).
Β. Οι εναλλακτικές αντιλήψεις των μαθητών Αναφέρετε τις εναλλακτικές (πρότερες) αντιλήψεις, τις ιδέες και τις αναπαραστάσεις των μαθητών καθώς και τις πιθανές δυσκολίες της σκέψης τους σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο (σύμφωνα με αντίστοιχες βιβλιογραφικές πηγές ή εμπειρικά δεδομένα). Με ποιες δραστηριότητες θα ανιχνεύσετε τις πρότερες γνώσεις; Πώς θα χρησιμοποιήσετε τα ευρήματά σας στον καθορισμό των στόχων και τη σχεδίαση του σεναρίου;
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε με παιδιά προσχολικής ηλικίας σχετικά με την κατανόηση των δύο παραμέτρων-δηλαδή του βάρους και της ποιότητας της επιφάνειας κίνησης- που αποδίδονται στην τριβή αντικειμένων που κινούνται σε οριζόντιο επίπεδο καταγράφηκαν γνωστικά και μαθησιακά εμπόδια στην σκέψη των παιδιών. Συγκεκριμένα, το 1/3 των παιδιών κατάφερε να αποδώσει την αλλαγή στην απόσταση που καλύφθηκε από τα κινούμενα αντικείμενα στο βάρος, ενώ μόνο το 5% στη φύση της επιφάνειας κίνησης (Apostolidou et al.1998). Παρομοίως και οι Ραβάνης, Αποστολίδου & Ασβεστά το 1998, σε παρόμοια έρευνα και κατά τη διαδικασία ανίχνευσης των γνωστικών εμποδίων παιδιών προσχολικής ηλικίας διαπίστωσαν ότι αρκετά παιδιά απέδιδαν τις διαφορές των αποστάσεων, τις οποίες διανύουν τα σώματα όταν τα ωθούμε, στη διαφορετική αρχική δύναμη που δέχονται (Ραβάνης, 1999, σελ.325). Στην έρευνα αυτή βρέθηκε ότι το 1/3 περίπου των νηπίων προβλέπει και αποδίδει στη μεταβολή του βάρους την αλλαγή στη διανυόμενη απόσταση κινούμενων σωμάτων, ενώ λιγότερα από 1 στα 20 αναγνωρίζουν έναν αντίστοιχο ρόλο στη μεταβαλλόμενη φύση των εφαπτόμενων επιφανειών. Παράλληλα όμως διαπιστώθηκε ότι αρκετά παιδιά διατυπώνουν σωστές προβλέψεις για τις διανυόμενες αποστάσεις, παρά το ότι δεν είναι σε θέση να τις αιτιολογήσουν (Ραβάνης, Κολιόπουλος, 2006).
Γ. Σκοπός και Στόχοι του εκπαιδευτικού σεναρίου Διατυπώστε το σκοπό και τους στόχους του σεναρίου. Οι στόχοι μπορεί να είναι γνωστικοί, όπως η κατανόηση εννοιών, ή η οικοδόμηση γνώσεων, μπορεί να αναφέρονται σε δεξιότητες ή να αφορούν σε στάσεις και αξίες. (Ως προς το γνωστικό αντικείμενο, ως προς τη χρήση των ΤΠΕ, ως προς τη μαθησιακή διαδικασία)
Σκοπός του εκπαιδευτικού σεναρίου είναι να προσεγγίσουν τα παιδιά την έννοια της τριβής, διερευνώντας, χρησιμοποιώντας την μέθοδο ελέγχου μεταβλητών και μοντελοποιώντας, μέσα από το περιβάλλον του λογισμικό Algodoo. Οι διδακτικοί στόχοι έχουν αντληθεί όπως αναφέραμε από τον Νέο Οδηγό Νηπιαγωγού (2011), ωστόσο καθώς στο πλαίσιο ενός σεναρίου «είναι ζητούμενο οι επιζητούμενοι στόχοι να είναι πολύ σαφής, τελικά σε λειτουργικό επίπεδο πρέπει η κάθε ικανότητα να αναλύεται σε απλούστερους στόχους, οι οποίοι αντιστοιχούν σε γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις» (Κόμης, 2019, σ.378). Πιο συγκεκριμένα λοιπόν: Οι μαθητές μετά την ολοκλήρωση του σεναρίου θα είναι σε θέση ως προς το γνωστικό αντικείμενο: - Να αντιληφθούν την τριβή και την κίνηση των αντικειμένων ως ένα απλό φυσικό φαινόμενο και συγκεκριμένα: • να κατανοήσουν ότι η αύξηση του βάρους ενός σώματος παρεμποδίζει όλο και περισσότερο την κίνησή του. • να κατανοήσουν ότι όσο πιο λείες είναι οι επιφάνειες των σωμάτων τόσο περισσότερο διευκολύνεται η κίνησή τους. • Να περιγράφουν τον τρόπο σύνδεσης τους Οι μαθητές μετά την ολοκλήρωση του σεναρίου θα είναι σε θέση, ως προς τη χρήση των ΤΠΕ: -Να διερευνούν, να πειραματίζονται, να μοντελοποιούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση, με λογισμικά ανοικτού τύπου, όπως το λογισμικό μοντελοποίησης Algodoo. -Να εξοικειωθούν με τη διαδικασία drag and drop -Να αναγνωρίζουν και να χρησιμοποιούν συγκεκριμένα εικονίδια του λογισμικού Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία -Να σχεδιάζουν δοκιμές που θα τους βοηθήσουν τελικά να φτάσουν στη επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. -Να χρησιμοποιήσουν την στρατηγική ελέγχου μεταβλητών για να ελέγξουν ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την τριβή. - Να εκφράζουν τις ιδέες τους για απλά φυσικά φαινόμενα και να τις διαπραγματεύονται με τους άλλους.
Δ. Διδακτικό υλικό και απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή για το σενάριο Δ.1 Υλικοτεχνική Υποδομή Αναφέρετε, την υλικοτεχνική υποδομή που κρίνετε απαραίτητη για την υλοποίηση του σεναρίου.
Δ.2 Διδακτικό Υλικό Αναφέρετε το διδακτικό υλικό που θα χρησιμοποιήσετε. Όσον αφορά το λογισμικό που θα χρησιμοποιήσετε, αναφέρετε την κατηγορία στην οποία ανήκει και αιτιολογήστε την επιλογή σας.
Ε. Περιγραφή και δραστηριότητες υλοποίησης του σεναρίου Ε.1 Οργάνωση της Τάξης Εξηγήστε πώς θα οργανώσετε την τάξη σας. Αναφερθείτε στο ρόλο των μαθητών και του εκπαιδευτικού.
Ε.2 Διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές Θεωρητική προσέγγιση Μεθοδολογική προσέγγιση Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕ
Ε.3 Περιγραφή δραστηριοτήτων σεναρίου α. Δραστηριότητα/ες ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας: αποτίμηση υπάρχουσας γνώσης και ανίχνευση αναπαραστάσεων και γνωστικών δυσκολιών. 1η δραστηριότητα Η δραστηριότητα αυτή έχει στόχο να προσεγγίσουμε την σκέψη των παιδιών, ώστε να μπορέσει ο εκπαιδευτικός να αποτιμήσει την υπάρχουσα γνώση και να ανιχνεύσει τις αναπαραστάσεις τους γύρω από την τριβή. Αν και συνήθως η σκέψη των µαθητών προσεγγίζεται κατά την διάρκεια ειδικώς σχεδιασµένων ατοµικών συνεντεύξεων, «….πολύ συχνά επίσης τα τελευταία χρόνια προσεγγίζεται σε συνθήκες αλληλεπίδρασης µε συνοµήλικους/ες και µε εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο οµαδικής εργασίας…» (Ραβάνης, 2003, σ. 92). Η δραστηριότητα θα διεξαχθεί σε μικρο-ομάδες των 3 παιδιών και οι απαντήσεις των παιδιών θα καταγραφούν. Ο εκπαιδευτικός, χρησιμοποιώντας το περιβάλλον του λογισμικού algodoo, θα θέσει στα παιδιά κάποιες προσχεδιασμένες, ανοιχτού τύπου ερωτήσεις που θα τους δώσουν την ευκαιρία να εκφράσουν τις ιδέες τους σχετικά με την έννοια που θέλει να ανιχνεύσει και έτσι αναμένεται να έρθει αντιμέτωπος με τις ‘πρότερες ιδέες’ και τις αναπαραστάσεις των παιδιών, που κρύβουν ενδεχόμενα λάθη. Οι ερωτήσεις θα είναι κυρίως ανοικτού τύπου, καθώς ενδιαφερόμαστε να διατυπώσουν τα παιδιά ελεύθερα τις απόψεις τους σχετικά μ’ ένα στερεό σώμα, το οποίο θα ονομάσουμε «κιβώτιο» και θα το ωθήσουμε να κινηθεί σε οριζόντιο επίπεδο. Τα παιδιά θα κληθούν να προβλέψουν μέχρι ποιο σημείο πιστεύουν ότι θα φτάσει το αντικείμενο καθώς ο εκπαιδευτικός θα αλλάζει τροποποιεί στο λογισμικό μεταβλητές- μια κάθε φορά- και στην πορεία θα δώσουν εξηγήσεις. Οι ερωτήσεις που θα τεθούν είναι οι παρακάτω: 1η ερώτηση: «Που νομίζεις ότι θα φτάσει το κιβώτιο;» Η μεταβλητή που αλλάζει είναι το βαρύ και ελαφρύ και φροντίζουμε να το αντιληφθούν τα παιδιά με την αλλαγή στο περιεχόμενο του κιβώτιου. 2η ερώτηση: «Γιατί το πρώτο κιβώτιο (το βαρύ) έφτασε σε διαφορετικό σημείο από το δεύτερο (το ελαφρύ) κιβώτιο;» 3η ερώτηση: «Που νομίζεις ότι θα φτάσει το κιβώτιο τώρα που θα τσουλήσει πάνω στον δρόμο που είναι φτιαγμένος από….;» Η μεταβλητή που αλλάζει είναι το ελαφρύ και τραχύ και φροντίζουμε να το αντιληφθούν τα παιδιά με την αλλαγή στην ποιότητα της επιφάνειας. 4η ερώτηση: Γιατί έφτασε εκεί και δεν πήγε όπου πριν;» Στην δραστηριότητα αυτή ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να θέσει τις ερωτήσεις ανίχνευσης και να χειριστεί τις μεταβλητές στο λογισμικό, χωρίς να καθοδηγήσει ή να υποστηρίξει τα παιδιά στις απαντήσεις τους, άρα δεν τους προσφέρει κάποια διδακτική βοήθεια. Ωστόσο, παράλληλα με αυτή τη διαδικασία και συγκεκριμένα πριν από κάθε ερώτηση, ο εκπαιδευτικός θα παρεμβάλει ένα «απτικό λεξικό» των εννοιών βαρύ-ελαφρύ και τραχύ-λείο αντίστοιχα, ως ‘υπενθύμιση’ της απτικής-αισθητηριακής γνώσης που έχουν ή και όχι όλα τα παιδιά. Σύμφωνα με την έρευνα των Zacharia Ζ. C. et al (2012), σχετικά με την αναγκαιότητα ή μη των φυσικών χειρισμών ως προαπαιτούμενο για μαθητές, που έχουν τόσο σωστές, όσο και ‘λανθασμένες’ πρότερες γνώσεις υποδεικνύεται ότι οφείλουμε να γνωρίζουμε πότε οι φυσικοί χειρισμοί είναι απαραίτητοι στην οικοδόμηση μιας ‘απτικής-αισθητηριακής’ γνώσης, η οποία και είναι προαπαιτούμενη για την οικοδόμηση της ‘νέας γνώσης’ μέσω φυσικών ή ψηφιακών χειρισμών. Δεδομένου, ότι τελικά οι ψηφιακοί χειρισμοί, στην έρευνα τους, είχαν παρόμοια επίδραση με τους φυσικούς χειρισμούς στην προσέγγιση της έννοιας, οι ίδιοι ερευνητές επιχειρηματολογούν υπέρ της χρήσης τους, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί η προαπαιτούμενη απτική-αισθητηριακή επαφή, αναλόγως πάντα με το γνωστικό αντικείμενο. Τα παιδιά, αν και είναι σε ολομέλεια της ομάδας, μπορούν να εκφράσουν το καθένα την δική του άποψη, την οποία ο εκπαιδευτικός καταγράφει.
β. Δραστηριότητα/ες διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου
Δραστηριότητα 1η: δραστηριότητα διερεύνησης (παράγοντας επιφάνεια) Στόχος της συγκεκριμένης δραστηριότητας είναι να αντιληφθούν τα παιδιά την τριβή και την κίνηση των αντικειμένων ως ένα απλό φυσικό φαινόμενο και συγκεκριμένα να κατανοήσουν ότι όσο πιο λείες είναι οι επιφάνειες των σωμάτων τόσο περισσότερο διευκολύνεται η κίνησή τους. Επιπλέον να διερευνήσουν και να πειραματιστούν με την υποστήριξη του Algodoo, να εξοικειωθούν με τη διαδικασία drag and drop και να χρησιμοποιήσουν κάποια βασικά εικονίδια του λογισμικού. Τέλος ως προς τη μαθησιακή διαδικασία, η δραστηριότητα στοχεύει στο να χρησιμοποιήσουν την στρατηγική ελέγχου μεταβλητών για να ελέγξουν ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την τριβή. Η δραστηριότητα πλαισιώνεται από τη διδακτική στρατηγική της «κατευθυνόμενης διερεύνησης». Η συγκεκριμένη στρατηγική εμπλέκει τους μαθητές σε μια πορεία ενεργητικής διερεύνησης προβληματικών καταστάσεων, μέσα από λογικούς συλλογισμούς και λεπτομερή εξέταση δεδομένων, που μπορεί να προκύπτουν από παρατήρηση και διαδοχικούς πειραματισμούς (Κόμης, 2019, σελ. 399). Οι πειραματισμοί αυτοί σύμφωνα με τον Hodson (1994) δεν χρειάζεται να περιορίζονται σε ένα εργαστήριο, αλλά μπορούν να εντοπιστούν σε κάθε πρακτική ‘δουλειά’ που απαιτεί από τον μαθητή να είναι ενεργητικός, όπως τα υπολογιστικά, διαδραστικά περιβάλλοντα, ο χειρισμός διαφόρων υλικών, συζητήσεις, συνεντεύξεις κτλ (Pereira, S., Rodrigues, M. J., & Vieira, R. M., 2020). Περιγραφή δραστηριότητας: Μετά από ελεύθερο παιχνίδι με κύβους ή αυτοκινητάκια στις γωνιές του νηπιαγωγείου, τα παιδιά παρατηρούν και αναρωτιούνται γιατί ένα αντικείμενο όταν το ωθούμε σε επιφάνεια καλυμμένη από πλακάκι πάει πιο μακριά από όσο όταν κινείται πάνω στην μοκέτα. Με την βοήθεια του εκπαιδευτικού που κάνει σχετικές ερωτήσεις, φτάνουν στη διαπίστωση ότι κάτι συμβαίνει με «το πάτωμα». Ο εκπαιδευτικός τους προτείνει να χρησιμοποιήσουν το Algodoo για να τους βοηθήσει στην έρευνα τους και τους παρουσιάζει το απτικό λεξικό με τις διαφορετικές υφές των υλικών που θα συναντήσουν και στο περιβάλλον του Algodoo. Τα υλικά που θα ελέγξουν είναι σε δυάδες και είναι η πέτρα και το γυαλί και ο πάγος με το λάστιχο. Η κάθε ομάδα διαλέγει μια δυάδα. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα επιλέγει μέσα από έναν φάκελο που βρίσκεται στην επιφάνεια εργασίας ένα αντικείμενο (π.χ. ένα κουτί, ένα έλκηθρο, ένα πατίνι, ένα ντουλάπι κτλ.). Κάνοντας drag and drop με το ποντίκι, ένα παιδί από κάθε ομάδα φέρνει το αντικείμενο που επέλεξε η ομάδα του μέσα στο περιβάλλον του Algodoo. Ο εκπαιδευτικός προτρέπει τα παιδιά της κάθε ομάδας να σχηματίσουν μια ερώτηση π.χ «Θα κινηθεί πιο εύκολα το έλκηθρο μας πάνω στην πέτρα ή στο γυαλί;». Να σημειώσουμε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, οι ερωτήσεις που διατυπώνουν τα παιδιά, έχουν την ίδια υπόσταση με την έννοια της «υπόθεσης» στην σκέψη τους, σύμφωνα με την Κουτσουβάνου (1994). Αφού σχηματίσουν την υπόθεση τους, ο εκπαιδευτικός τους λέει να κάνουν και μια πρόβλεψη, πριν προχωρήσουν στον έλεγχο των υποθέσεων τους μέσω του Algodoo. Σ’ αυτή τη φάση ο εκπαιδευτικός θα προσφέρει διδακτική βοήθεια ως προς τον χειρισμό του υπολογιστικού περιβάλλοντος με τις προφορικές οδηγίες που δίνει, όπου χρειάζεται. Από την εργαλειοθήκη επιλέγουν το εργαλείο scale για να αυξομειώσουν το μέγεθος του αντικειμένου. Μετά επιλέγουν το move tool για να μεταφέρουν το αντικείμενο τους στην άκρη αριστερά της σκηνής. Κάνουν κλικ πάνω στο επίπεδο και μετά δεξί κλικ και επιλέγουν το material. Εμφανίζονται μια σειρά από εικονίδια που αντιστοιχούν σε υλικά. Επιλέγουν τα υλικά της δυάδας τους, ένα διαφορετικό την φορά. Ο εκπαιδευτικός στην συνέχεια επιλέγει ο ίδιος από την εργαλειοθήκη την επιλογή velocities και ορίζει για το αντικείμενο μια ταχύτητα κίνησης 4m/sec. Η συγκεκριμένη ενέργεια απαιτεί μεγάλη ακρίβεια ψυχοκινητικά, γι’ αυτό θεωρούμε ότι είναι κάτι που πρέπει να ρυθμίσει ο εκπαιδευτικός. Στο τέλος ένα από τα παιδιά επιλέγει την αναπαραγωγή της προσομοίωσης και μπορούν να παρακολουθήσουν τα αποτελέσματα της επίδρασης του διαφορετικού συντελεστή τριβής στην κίνηση του σώματος. Ερμηνεύουν το αποτέλεσμα ως «Το έλκηθρο κινείται πιο εύκολα πάνω στο γυαλί» και «Το έλκηθρο κινείται πιο δύσκολα πάνω στην πέτρα». Συμπληρώνουν το αποτέλεσμα της ομάδας τους σε πίνακα καταγραφής. Στο τέλος προσπαθούν με τις ερωτήσεις του εκπαιδευτικού να συστηματοποιήσουν τα δεδομένα τους, π.χ.:
-«Σε ποιο δρόμο κινήθηκε το αντικείμενο σας πιο εύκολα;».
-«Στο γυαλί». - «Σε ποιον άλλο;» -«Στον πάγο» -«Έχουν κάτι ίδιο αυτά τα δυο υλικά;» Τελικά φτάνουν στην επαναδιατύπωση: - «Το αντικείμενο μας κινήθηκε πιο εύκολα στον λείο/’γλυστερό’ δρόμο» και «Το αντικείμενο μας κινήθηκε πιο δύσκολα στον τραχύ ‘αυτόν που γρατσουνάει’ δρόμο».
γ. Δραστηριότητα/ες εμπέδωσης του γνωστικού αντικειμένου δ. Δραστηριότητα/ες αξιολόγησης του γνωστικού αντικειμένου ε. Μεταγνωστική/ες δραστηριότητα/ες
Ε.4 Φύλλα εργασίας
Ε.5 Δραστηριότητες υλοποίησης του εκπαιδευτικού σεναρίου στην τάξη α. Δραστηριότητα/ες ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας: αποτίμηση υπάρχουσας γνώσης και ανίχνευση αναπαραστάσεων και γνωστικών δυσκολιών. β. Δραστηριότητα/ες διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου γ. Δραστηριότητα/ες εμπέδωσης του γνωστικού αντικειμένου δ. Δραστηριότητα/ες αξιολόγησης του γνωστικού αντικειμένου ε. Μεταγνωστική/ες δραστηριότητα/ες
Στ. Αξιολόγηση Στ.1. Αξιολόγηση των μαθητών •υλοποιείται από τον εκπαιδευτικό: αφορά στην αξιολόγηση σχετικά με την επίτευξη των μαθησιακών στόχων που έχουν τεθεί, τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά των παιδιών, ώστε να διαπιστώσει την γνωστική εξέλιξη των μαθητών •υλοποιείται από τα ίδια τα παιδιά: λειτουργεί ως διαδικασία αναστοχασμού αφενός για τη μαθησιακή τους διαδικασία κατά τη διάρκεια εξέλιξης του εκπαιδευτικού σεναρίου και αφετέρου για το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού σεναρίου
Στ.2 Αξιολόγηση του σεναρίου υλοποιείται από τον εκπαιδευτικό και περιλαμβάνει τους παρακάτω άξονες: •αξιολόγηση σχετικά με την καταλληλότητα των διδακτικών επιλογών (διδακτικές προσεγγίσεις και στρατηγικές, διδακτικό υλικό…) για τον εντοπισμό δυσκολιών και την πρόταση τροποποιήσεων και βελτιώσεων. •αξιολόγηση σχετικά με το ρόλο του εκπαιδευτικού
Ζ. Πρόσθετες πληροφορίες (Οδηγίες/Παρατηρήσεις), Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία Ζ1. Πρόσθετες πληροφορίες
Ζ2. Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία
