Εισαγωγή στη Δημιουργικότητα

Η Εποχή των Νέων Τεχνολογιών έχει αλλάξει όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής έχοντας δημιουργήσει νέα μήτρα αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων, μηχανών και του κόσμου. Η δημιουργικότητα έχει αναγνωριστεί ως μια εξαιρετικά σημαντική ηγετική ικανότητα όχι μόνο για την οικονομική ανάπτυξη, αλλά και για τη φυσική επιβίωση της κοινωνίας μας. Σύμφωνα με μια μεγάλη μελέτη της IBM, η δημιουργικότητα είναι πραγματικά η πιο σημαντική ιδιότητα ενός ηγέτη για τη διαχείριση της πολυπλοκότητας, του χάους και της κρίσης του 21ου αιώνα. Η δημιουργικότητα μπορεί να αλλάξει την ασυνείδητη επανάληψη συμβατών και αναποτελεσματικών πρακτικών, υποστηρίζει ο Sir Ken Robinson. Πλέον, ο ένας μοναδικός ηγέτης και δημιουργός δεν υφίσταται. Γίνεται συν?δημιουργός που ανατρέχει στη διαμοιραζόμενη ηγεσία, μπορεί να ηγείται και να είναι μέλος ομάδας ανάλογα με την περίσταση.

Ο Δημιουργικός Ηγέτης σήμερα δεν είναι ο αυτόνομος ηγέτης, αλλά αυτός που χρησιμοποιεί τη συλλογική σκέψη και πράξη έξω από το κουτί στην εποχή των νέων τεχνολογιών για την ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού και την τόνωση της παγκόσμιας οικονομίας. Ως εκ τούτου, ο Δημιουργικός Ηγέτης επενδύει στη συνεργατική δημιουργικότητα και χρησιμοποιεί την τεχνολογία για υποστήριξη και επέκταση των επιπτώσεων της ηγεσίας με αντίκτυπο σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι ο Δημιουργικός Ηγέτης έχει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και μειονέκτημα: έχει τις συνεργατικές ικανότητες δημιουργικότητας και την τεχνογνωσία, τις μεθοδολογίες και τις καλές πρακτικές χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία με συνειδητή οξυδέρκεια. Παρ? όλα αυτά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανοίγει δρόμους σε καταστάσεις χάους και κρίσης και γι? αυτό τον λόγο χρειάζεται καλούς συνεργάτες και χρόνο. Η σκέψη με διαφορετικό τρόπο και το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο εξακολουθούν να δρουν με ανάπτυξη ενθουσιασμού και όρεξη για εργασία σε οποιαδήποτε ηλικία, ακριβώς επειδή η δημιουργικότητα είναι μια εγγενής ανθρώπινη ικανότητα.

Όσον αφορά την εκπαίδευση, ο Πιαζέτ αναφέρεται πολύ συγκεκριμένα στον σκοπό της εκπαίδευσης: οι άνθρωποι θα πρέπει να είναι δημιουργικοί, εφευρετικοί και εξερευνητές, να διαθέτουν κριτική σκέψη και να μην αποδέχονται, ό,τι τους προσφέρεται. Καθώς η πληροφορία σήμερα είναι στα δάχτυλά μας οποιαδήποτε στιγμή θελήσουμε, σύγχρονα και ασύγχρονα, με διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης που κυμαίνονται από περιβάλλοντα μεικτής και επαυξημένης πραγματικότητας αλλά και στην τάξη, η δημιουργική μάθηση προσφέρει ικανότητες διευθέτησης και διαχείρισης της εργασίας και διαβίωσης. Οι νέες τεχνολογίες πλέον μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν τα όνειρα πραγματικότητα σχεδόν ακαριαία, όπως με την τρισδιάστατη εκτύπωση. Έτσι, αυτό το σεμινάριο εστιάζει στις βασικές γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες του Δημιουργικού Ηγέτη με την ανάπτυξη της συνεργατικής νοημοσύνης σε δημιουργικές ομάδες. Ως συμμετέχοντες θα μπορείτε να εφαρμόζετε τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές, πρακτικές και εργαλεία κατά περίπτωση, θα δημιουργείτε δημιουργικές ομάδες επίλυσης πραγματικών προβλημάτων που αντιμετωπίζετε στην καθημερινότητα και εργασία, σε πραγματικά και διαδικτυακά περιβάλλοντα, σε μικρές ή και μεγαλύτερες ομάδες και κοινότητες.

Ο  Δημιουργικός Ηγέτης

Καθώς η ανθρώπινη νοημοσύνη έχει επεκταθεί στο περιβάλλον μέσω των νέων τεχνολογιών, ο Δημιουργικός Ηγέτης με την ομάδα του αποσκοπεί στην ενεργητική και στοχευμένη συμμετοχή των μελών στον κύκλο αλληλεπίδρασης και διά βίου μάθησης. Αξιοποιεί σημαντικές πληροφορίες, συγκλίνει το όραμα με ενθουσιασμό και καθηλωτική εμπειρία τόσο με πραγματικές όσο και με διαδραστικές δραστηριότητες μάθησης. Ενισχύει τη συνεργατική νοημοσύνη και μάθηση έτσι συμβάλλει στη δημιουργία νέων γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων στον 21ο αιώνα ξεφεύγοντας από αναποτελεσματικές πλέον πρακτικές. Έτσι η κοινωνικο?πολιτιστική εκπαίδευση επαναπροσδιορίζεται.

Συνεργατική Νοημοσύνη: Σκέψου μαζί με άτομα που σκέφτονται διαφορετικά

Συνεργατική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να σκεφτόμαστε μαζί με άλλους σε θέματα που μας αφορούν και είναι σημαντικά για εμάς.

Ο κόσμος έχει αλλάξει με τις Νέες Τεχνολογίες. Η οικονομία της διαμοιραζόμενης αγοράς δίνει αργά και σταθερά τη θέση της στην οικονομία και κοινωνία της διαμοιραζόμενης νόησης και ευφυΐας. Στη νέα οικονομία και κοινωνία η ποιότητα ζωής και ο πλούτος μετράται με την ικανότητα παραγωγής και διαμοιρασμού των υλικών αγαθών. Οι σημερινοί ηγέτες μαθαίνουν να κάνουν το σωστό, όχι όμως να επιλέγουν τους συνεργάτες τους με συγκεκριμένα κριτήρια και να είναι αποτελεσματικοί με τους ανθρώπους. Οι δημιουργικοί ηγέτες έχουν πνεύμα που προωθεί τη διαμοιραζόμενη και συμμετοχική νοημοσύνη και μπορούν να προκαλέσουν και να δημιουργήσουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και πρόοδο για την ομάδα τους. Σε αυτό το μάθημα έχει περισσότερη σημασία η συν?δημιουργικότητα και συνεργατικότητα όπως και οι τεχνικές και στρατηγικές επιτυχίας από την απλή παράθεση ικανοτήτων που πρέπει κάποιος να έχει ως ηγέτης, ακριβώς επειδή πλέον αυτό το ηγετικό μοντέλο δε λειτουργεί πια.

Η συνεργατική δημιουργικότητα είναι ικανότητα του δημιουργικού ηγέτη που αναγνωρίζει και συνθέτει την ομάδα του με συγκεκριμένα κριτήρια. Εδώ θα μελετήσετε τα μοτίβα συμπεριφοράς που αναφέρονται σε μοτίβα σκέψης ώστε να δημιουργηθούν οι πιο κατάλληλες συνθήκες για την παραγωγή των καλύτερων και πιο αποτελεσματικών ιδεών σε βάθος χρόνου.

Η καλύτερη δυνατή απόδοση μια ομάδας είναι πάντα στο επίκεντρο συζητήσεων για πολλές διαφορετικές επιστήμες τόσο για την απόδοση των μελών της ομάδας σε ατομικό επίπεδο όσο και για την ομάδα συλλογικά. Το ζητούμενο είναι η καλύτερη δυνατή απόδοση στο μικρότερο δυνατό χρόνο ώστε τα μέλη της ομάδας να συνδυάζουν υψηλή ποιότητα εργασίας και ζωής με ελεύθερο χρόνο, που είναι εξαιρετικά απαραίτητος για την υψηλή απόδοσή τους. Στη συνέχεια αναφέρεται η σημασία των δημοκρατικών διαδικασιών στην ομάδα για την επίτευξη υψηλής συνεργατικότητας και δημιουργικότητας.

Μοτίβα Σκέψης

Η σκέψη έξω από την κρίση και το σκοτάδι είναι σχετική με την αναγνώριση και τη γνώση πρώτα της δικής μας σκέψης και συμπεριφοράς ώστε να μπορούμε να την αναγνωρίσουμε στους άλλους, την ίδια ή με διαφορές. Εξίσου σημαντική με τη γνώση του τρόπου σκέψης είναι και η γνώση των σκοτεινών σημείων, των όχι και τόσο εξελιγμένων ικανοτήτων μας. Δεν μπορεί να έχουμε όλες τις δυνατές ικανότητες. Γι? αυτό τον λόγο είναι απαραίτητο να αναγνωρίζουμε τα τρωτά σημεία μας και να τα συμπληρώνουμε με μοτίβα σκέψεων άλλων ατόμων. Η διαφορετικότητα είναι το κλειδί της συμπλήρωσης του παζλ του εαυτού μας σε ένα συλλογικό σύνολο. Τα μεγάλα μυαλά δε σκέφτονται το ίδιο, αλλά μπορούν να σκέφτονται μαζί, δημιουργώντας μια νέα κοινωνία και οικονομία βασισμένη στη συνεργατική νοημοσύνη με την υποστήριξη των νέων τεχνολογιών. Σήμερα, ήδη σε πολλούς τομείς που ευνοείται η καινοτομική σκέψη συμπλήρωσης κενών μεταξύ επιστημών και αντικειμένων, η διαφορετικότητα είναι απολύτως απαραίτητη για την ύψιστη απόδοση μιας ομάδας. Και αυτό έχει σχέση με την αναγνώριση των τρόπων σκέψης, των διαφορών, των αδύνατων σημείων και τη συμπλήρωσή τους ώστε να δημιουργηθούν πλεονεκτήματα για όλους.

Η συνεργατική νοημοσύνη αποτελεί ουσιώδες στοιχείο σε μια κοινωνία συμμετοχικής διανόησης για την αναγνώριση του τι υπάρχει και τι χρειάζεται σε κάθε περίπτωση. Πλέον, η επιρροή είναι εξαιρετικά σημαντική ηγετική ικανότητα σχετική με τη συνεργατικότητα και την ικανότητα να εμπνέει τα μέλη ομάδων και κοινωνιών προς τον κοινό στόχο σε βάθος χρόνου.

Σε αυτήν την ενότητα, ο τρόπος δημιουργίας αποτελεσματικών ομάδων από τον δημιουργικό ηγέτη είναι συνδεδεμένος με τα διαφορετικά μοτίβα σκέψης των μελών της ομάδας. Οι τέσσερις διαφορετικές ικανότητες και μοτίβα σκέψης είναι τα εξής: αναλυτική σκέψη ? γιατί;, διαδικαστική σκέψη ? πώς, καινοτομική σκέψη ? τι θα γινόταν αν, και σχετική σκέψη ? ποιος. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν περισσότερες από μια ικανότητες και μοτίβα σκέψης αλλά πολύ σπάνια κάποιος έχει και τα τέσσερα. Πιο αναλυτικά:

1. Αναλυτική Σκέψη: Γιατί; Ποια είναι τα γεγονότα και τα δεδομένα; Τι ενδεικνύουν; Ποια είναι η πιο λογική και απλή προσέγγιση; Σε αντίθεση, η υπερβολική ανάλυση οδηγεί στον σκεπτικισμό και στην κριτική για την κριτική χωρίς αποτέλεσμα.
2. Διαδικαστική Σκέψη: Πώς; Με ποιους τρόπους και ποια η σύνδεση και σχέση μεταξύ τους; Πώς θα συμβεί αυτό με τον ευκολότερο και πιο αποτελεσματικό τρόπο; Πόσο χρόνο χρειάζεται; Πότε; Σε αντίθεση, η υπερβολικά αναλυτική σκέψη οδηγεί στην εμμονή στις λεπτομέρειες και στα λογιστικά χωρίς να υπάρχει εξέλιξη.
3. Καινοτομική σκέψη: Τι θα γινόταν αν; Τι δεν έχει κάνει κανείς άλλος μέχρι τώρα; Τι έχουν κάνει οι άλλοι ώστε να το αποφύγουμε; Ποιο είναι το όραμά μας; Σε αντίθεση, η υπερβολικά καινοτομική σκέψη οδηγεί σε εξωπραγματικές και ανεφάρμοστες λύσεις, με νοημοσύνη που διαλύεται στο χάος χωρίς να συγκεκριμενοποιείται σε πραγματικές λύσεις για τις υπάρχουσες ανάγκες.
4. Σχετική Σκέψη: Ποιος; Πώς αισθάνεσαι γι? αυτό; Ποιος μπορεί να βοηθήσει πραγματικά; Τι υποστήριξη χρειάζεται; Σε αντίθεση, η υπερβολικά σχετική σκέψη οδηγεί στη συνεχή ανάλυση, κρίση και επαλήθευση με αποτέλεσμα τη συνεχή αναβολή πράξεων και γεγονότων.

Έτσι, ο δημιουργικός ηγέτης γνωρίζει τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες πρώτα τις δικές του και της ομάδας του και συμπληρώνει το παζλ της διαφορετικότητας της ομάδας. Τα κενά στα μοτίβα της σκέψης πρέπει οπωσδήποτε να συμπληρώνονται καθώς μη συμπλήρωσή τους οδηγούν σε υποσυνείδητες εκδηλώσεις όπως για παράδειγμα να παρασύρεται κάποιος σε ανεφάρμοστες λύσεις χωρίς διαχείριση ρίσκου. Ο δημιουργικός ηγέτης δομεί και χρησιμοποιεί τη συνεργατική νοημοσύνη με τα μέλη της ομάδας του και αποφεύγει επαναλαμβανόμενες καταστάσεις που δεν έχουν αποφέρει και ούτε θα αποφέρουν εφαρμόσιμη λύση. Εκτός από τη σωστή σύνθεση μιας ομάδας έχει εξίσου εξαιρετική σημασία ο κύκλος ζωής της ομάδας.

Συν?δημιουργικότητα: Γνώρισε τον δημιουργικό εαυτό σου και τους άλλους

Μόλις πρόσφατα οι νευροεπιστήμονες κατάφεραν να χαρτογραφήσουν με ακρίβεια τις διαδικασίες της δημιουργικής σκέψης και του εγκεφάλου από την εποχή του Αρχιμήδη. Είναι ελληνικής καταγωγής ο Τζον/Ιωάννης Κουνιός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ντρέξελ των ΗΠΑ. Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες και διαφορές ανάμεσα στη συνειδητή αναλυτική σκέψη και την ασυνείδητη σκέψη που παρουσιάζεται ως η «Στιγμή Εύρηκα» με αίσθημα ευφορίας. Η ευφορία υποδηλώνει τη λειτουργικότητα της ιδέας, δηλαδή ότι είναι αυτή ακριβώς η λύση που έψαχνε κάποιος. Και οι δυο λειτουργίες των δύο ημισφαιρίων, η διορατικότητα του δεξιού ημισφαιρίου στο ασυνείδητο και η αναλυτική σκέψη του αριστερού στο συνειδητό, δηλαδή η αναλυτική σκέψη και η συνολική σκέψη (Gestalt), είναι απαραίτητες για τη σύνδεση της δημιουργίας με την εφαρμογή της στην πραγματική ζωή. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται να ενεργήσει όσον αφορά και τις δύο λειτουργίες του εγκεφάλου, για τη σύλληψη των πιο κατάλληλων ιδεών και την επαφή τους με την πραγματικότητα. Η δημιουργική ροή της μάθησης εντός της ζώνης της επικείμενης ανάπτυξης εισάγει την αλληλεπίδραση και εμπλουτίζει το δυναμικό των μελών της ομάδας διευρύνοντας και αξιοποιώντας τα όριά τους ως άτομα και ως σύνολο. Ως εκ τούτου, η δημιουργικότητα μπορεί να ενισχυθεί με τη χρήση σχετικών τεχνικών δημιουργικότητας με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών. Για τον Sir Ken Robinson, ένα δημιουργικό άτομο έχει την ικανότητα να:

• μάθει να αναγνωρίζει τις δημιουργικές του δυνάμεις,
• προσδιορίζει τους τύπους προσωπικότητας,
• βρει το ατομικό ταλέντο και τις κλίσεις του,
• κατανοεί και να αξιοποιεί τη διαδικασία της δημιουργικότητας,
• βρει απρόσμενες λύσεις σε προκλήσεις,
• μάθει να σκέφτεται δημιουργικά.

Η δημιουργική σκέψη και η δημιουργικότητα μπορεί να διδαχθούν, ώστε ο καθένας να ανακαλύψει τις μοναδικές ικανότητες, το ταλέντο και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Η δημιουργική σκέψη μπορεί να εκφραστεί και ως «Στιγμή Εύρηκα» ή αλλιώς ως διορατικότητα. Οι Kounios & Beeman (2015) ορίζουν τη διορατικότητα ως οποιαδήποτε ξαφνική κατανόηση, υλοποίηση ή λύση προβλήματος σχετική με την αναδιοργάνωση των στοιχείων νοητικών αναπαραστάσεων ενός ατόμου από ένα ερέθισμα, κατάσταση ή συμβάν, ώστε να δώσει μια μη προφανή ή μη?κυρίαρχη ερμηνεία. Η διορατικότητα εμφανίζεται ως:

1. Μια απλή λύση που σπάει το αδιέξοδο ή το ψυχολογικό εμπόδιο που αρχικά έχει βασιστεί σε εσφαλμένη ή απλά ισχυρή προηγούμενη λύση, αλλά τελικά δεν βοηθά στη σύνδεση μεταξύ ιδεών και τη δημιουργία νέων.
2. Λύση που εισβάλλει ξαφνικά στη συνείδηση ??ενός ατόμου, όταν δεν εστιάζεται σε συγκεκριμένη λύση.
3. Διορατικότητα, η λύση που εμφανίζεται όταν ένα άτομο ασχολείται ενεργά με την αναλυτική επεξεργασία, αλλά δεν έχει ακόμη βρει λύση.
4. Αυθόρμητη συνειδητοποίηση που δεν έχει σχέση με οποιοδήποτε σαφές πρόβλημα.

Το δεξί ημισφαίριο συμβάλλει περισσότερο στη διορατικότητα, ενώ το αριστερό ημισφαίριο συμβάλλει περισσότερο στην αναλυτική επίλυση προβλήματος. Οι διαφορές αυτές στα ημισφαίρια του εγκεφάλου χωρίζουν τις τεχνικές δημιουργικότητας σε επίσης δύο μεγάλες κατηγορίες, την αποκλίνουσα και τη συγκλίνουσα σκέψη.

Η δημιουργικότητα εμπνέει, γυμνάζει και ενδυναμώνει τον νου με καινοτόμες ιδέες. Για να υπάρχει μια τέτοια κατάσταση, είναι απαραίτητη η ευαισθησία και συνείδηση των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Η ευαισθητοποίηση αυτή, η συγκέντρωση ή και η αναστολή των συναισθημάτων, η αίσθηση συνεχούς παρουσίας και εμβύθιση στην εμπειρία, επιτρέπει την πλαστικότητα του εγκεφάλου μας. Το άνοιγμα αυτό της οπτικής γωνίας διευκολύνει τη δημιουργικότητα καθώς ο εγκέφαλος ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια της προσωπικότητας και τις φυσικές, συναισθηματικές και διανοητικές πτυχές του.

Η ζωή και οι περιστάσεις αναδεικνύονται εκ νέου με την ανάπτυξη της διορατικότητας στην καθημερινή ζωή αλλά και την παραγωγικότητα. Η δημιουργική σκέψη και η παραγωγή καινοτόμων, πρωτότυπων ιδεών, όπως και η εύρεση λύσεων σε προβλήματα, συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής με τη βελτίωση της καθημερινότητας του ατόμου.

Ενσυναίσθηση: Εγώ, ο Άλλος και το Περιβάλλον

H ομάδα είναι κάθε αριθμός ατόμων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, γνωρίζουν ο ένας τον άλλο και αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως ομάδα με κοινό αίσθημα «ανήκειν», με δημιουργία και δράση με ενιαίο τρόπο. Τα άτομα με ισχυρή ενσυναίσθηση ανιχνεύουν έντονα τη συναισθηματική εμπειρία με την σκέψη και την κρίση τους ως ευαίσθητα όργανα που έχουν την ικανότητα να προσομοιώσουν κοινά οράματα, ανάγκες και προτάσεις. Η ενσυναίσθηση είναι σημαντική για την οικοδόμηση οποιασδήποτε μικρής ομάδας ή μεγαλύτερης κοινότητας, και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ενεργοποίηση ως δράση προς την προκύπτουσα ανάγκη. Για παράδειγμα, σε μια περίπτωση κινδύνου το άτομο με αυξημένη την ενσυναίσθηση είναι αυτό που θα αντιδράσει και κυρίως θα κάνει κάτι για τη λύση του προβλήματος.

Οι ομάδες είδαμε ότι μπορεί να είναι κυρίως ετερογενείς, αλλά και ομοιογενείς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ετερογενών ομάδων είναι το αυξημένο άγχος των συμμετεχόντων εξαιτίας της διαφο­ρετικότητας των χαρακτηριστικών. Γνωρίζοντας αυτό το πρόβλημα, καταβάλλεται η σχετική προσπάθεια και ο απαραίτητος χρόνος για να ξεπεραστεί. Και πάλι η ενσυναίσθηση μπορεί να ενεργήσει ως αντιληπτικός μηχανισμός για την άμβλυνση, όχι των διαφορετικών προοπτικών, αλλά της απόστασης μεταξύ του ατόμου και του Άλλου. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των αποτελεσματικών ομάδων ενδεικτικά είναι:

1. Ειρηνική ατμόσφαιρα και θετικό κλίμα
2. Κοινοί στόχοι και αφοσίωση στην επίτευξή τους
3. Εναρμόνιση ατομικών και ομαδικών στόχων σε ένα κοινό όραμα
4. Ικανότητα επιλογής σωστών μεθόδων, διαδικασιών και κανόνων, ανάλογα με την περίπτωση και αλλαγής αυτών όταν χρειάζεται
5. Ανοιχτή και αποτελεσματική επικοινωνία
6. Ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων, ιδεών, απόψεων, κ.λπ.
7. Ικανότητα αυτοκριτικής και καθορισμός κατώτατου ορίου αποτελεσματικότητας
8. Αξιοποίηση των γνώσεων, ικανοτήτων, εμπειριών και διαθέσεων όλων των μελών για την εξέλιξη τόσο της ομάδας όσο και ατομικά των μελών της
9. Ικανότητα εξασφάλισης συνοχής της ομάδας
10. Αφοσίωση και υπευθυνότητα των μελών με τη συμμετοχή όλων
11. Σεβασμός, αυτοσεβασμός και εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών
12. Υψηλό ηθικό και αλληλοϋποστήριξη όλων των μελών

Η ψυχή της ομάδας είναι η θετική διάθεση και η συνεχής έμπνευση και υποστήριξη των μελών μεταξύ τους προς το επιθυμητό αποτέλεσμα. Κανένας δεν κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό απολύτως μόνος του παρά με σημαντικούς συνεργάτες. Οι ρόλοι που επικαλούνται να παίξουν τα μέλη της ομάδας είναι ενδεικτικά οι ακόλουθοι εννέα ρόλοι του Belbin (2010):

1. Ο Καλλιεργητής (Plant) είναι εσωστρεφής, δημιουργικός με φαντασία, νέες ιδέες και λύσεις και ικανός να λύνει δύσκολα προβλήματα.
2. Ο Ερευνητής Πόρων (Resource Investigator) είναι εξωστρεφής, επικοινωνιακός, και διερευνητικός, ψάχνει πηγές εκτός ομάδας και εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που δημιουργούνται προς όφελος της ομάδας.
3. Ο Συντονιστής (Coordinator) συντονίζει την ομάδα ώστε όλοι να συμμετέχουν ισότιμα στις αποφάσεις και να ασκούν τους αντίστοιχους ρόλους.
4. Ο Διαμορφωτής (Shaper) είναι ιδιαίτερα προκλητικός και δυναμικός. Συνήθως επιτυγχάνει τους στόχους μέσα από πιεστικές συνθήκες και είναι ικανός να ξεπερνά δύσκολα εμπόδια.
5. Ο Ελεγκτής ? Αξιολογητής (Monitor ? Evaluator) δρα με βάση το κατάλληλο και απαραίτητο στρατηγικό πλάνο, δίνει προσοχή σε όλες τις επιλογές και κρίνει και αξιολογεί έγκαιρα και σωστά.
6. Ο Ομαδικός Εργάτης (Team Worker) είναι συνεργάσιμος και αρκετά ήπιων τόνων, προσπαθεί να επιφέρει την ηρεμία στην ομάδα και αποτρέπει εντάσεις.
7. Ο Εφαρμοστής (Implementer) είναι πειθαρχημένος και αξιόπιστος, μετατρέπει τις ιδέες/λύσεις/αποφάσεις σε πρακτικές ενέργειες.
8. Ο Ολοκληρωτής (Completer Finisher) βρίσκει τα λάθη και τις παραλείψεις και μένει πιστός στο χρονοδιάγραμμα.
9. Ο Ειδικός (Specialist) έχει εξειδικευμένες δεξιότητες και συμβάλλει στη παροχή γνώσεων σε συγκεκριμένες ειδικότητες.

Μετά την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση της ενσυναίσθησης ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες μπορεί να επιτευχθεί η ευρύτερη αντίληψη του ευρύτερου συνόλου που περιλαμβάνει εκτός από τους συνανθρώπους μας και το ευρύτερο περιβάλλον που ζούμε.

Ζώνη Επικείμενης Ροής

Η ενεργός συμμετοχή που ενορχηστρώνεται σε διάφορα επίπεδα συμμετοχής, από τη μη συμμετοχή και παρατήρηση μέχρι την εξαιρετικά υψηλή ενεργή συμμετοχή, βοηθά στην αναγνώριση αυτή, όπως και στα επίπεδα κριτικής σκέψης. Έτσι η Ζώνη της Επικείμενης Ανάπτυξης μπορεί να συνδυαστεί με τη δημιουργική ροή ώστε να σχηματίσει ένα νέο εκπαιδευτικό μοντέλο, τη Ζώνη Επικείμενης Ροής (Zone of Proximal Flow), συνδυάζοντας την ανάπτυξη με τη δημιουργικότητα. Η πλήρης εμπλοκή ή απορρόφηση σε μια δραστηριότητα εξαρτάται επίσης από τα διαφορετικά επίπεδα γνώσης ικανοτήτων των μελών της ομάδας, που επιτρέπουν και δημιουργούν προϋποθέσεις επικείμενης ανάπτυξης, δηλαδή την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του άλλου. Μια τέτοια εμπλοκή παρατηρείται κυρίως όταν οι άνθρωποι έχουν θετική διάθεση για παραγωγικότητα και δημιουργία, δημιουργώντας έναν προοδευτικό κύκλο. Δηλαδή όσο πιο πολύ ενδυναμώνει κάποιος τις δεξιότητες και ικανότητές του, τόσο πιο πολύ δημιουργικός και παραγωγικός είναι σε λιγότερο χρονικό διάστημα. Έτσι η Ζώνη Επικείμενης Ροής (ΖΕΡ) γίνεται καθηλωτική εμπειρία με συγκεκριμένους παράγοντες, όπως και στη δημιουργική ροή:

1. Σαφείς στόχοι ως το επίπεδο πρόκληση και υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων
2. Συγκέντρωση και εστίαση της προσοχής
3. Απώλεια των αισθήσεων
4. Διαστρεβλωμένη αίσθηση του χρόνου
5. Άμεση ανατροφοδότηση
6. Ισορροπία μεταξύ του επιπέδου ικανότητας και της πρόκλησης
7. Αίσθηση του ελέγχου της κατάστασης ή της δραστηριότητας
8. Η εγγενής επιβράβευση προέρχεται από την εμπλοκή στη δραστηριότητα ώστε να υπάρχει αβίαστη δράση
9. Έλλειψη επίγνωσης των σωματικών αναγκών
10. Απόλυτη απορρόφηση στη δραστηριότητα
11. Ύπαρξη ελάχιστου δημιουργικού άγχους

Ως ενδεικτική τεχνική, η ΖΕΡ είναι κατάλληλη για τις ομάδες που απαιτούν συν?δημιουργικότητα και πρόκληση όσον αφορά τους σκοπούς ενός καινοτομικού έργου. Δηλαδή δε συνιστάται για την επανάληψη ίδιων ιδεών και καταστάσεων αλλά για τη δημιουργία νέων. Έτσι ο δημιουργικός ηγέτης είναι αυτός που αποφασίζει να επιλέξει από μια πλειάδα διαφορετικών προσεγγίσεων τις πιο κατάλληλες τεχνικές ενορχήστρωσης και οργάνωσης της ομάδας του.

Συμπερασματικά

Στην εποχή της μεγάλης πολυπλοκότητας, της οικονομικής κρίσης, του χάους, της ανασφάλειας και της σύγχυσης, ο δημιουργικός ηγέτης είναι αυτός που παρ' όλες τις αντιξοότητες, επιλέγει τη βέλτιστη ιδέα με τον μεγαλύτερο δυνατό θετικό αντίκτυπο, συγκεντρώνει τις ομάδες και τους ανθρώπους μαζί, τους ενώνει και τους εξουσιοδοτεί με το όραμα και την ευκαιρία το αδύνατο να γίνει δυνατό. Ως μετασχηματιστική, η δημιουργική ηγεσία μπορεί να χειριστεί άμεσα προβλήματα και να χαράξει νέες πορείες για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνία, δηλαδή τη φυσική επιβίωση. Η συλλογική σκέψη και δράση έξω από το κουτί προϋποθέτει εξαιρετικό σχεδιασμό και ικανότητα διαχείρισης της αστάθειας.

Η δημιουργικότητα προσθέτει το κλειδί της ποιότητας σε κάθε τύπο ηγεσίας ώστε ο δημιουργικός ηγέτης να καθοδηγεί τις ομάδες σε δημιουργικές, απτές και βιώσιμες λύσεις, μαθαίνοντας από τα λάθη και αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τους επικείμενους κινδύνους. Τίποτα νέο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς φαντασία. Η φαντασία δημιουργεί τα οράματα για την πραγματικότητα που θα ακολουθήσει. Σε δύσκολους καιρούς είναι ζωτικής σημασίας οι δημιουργικοί ηγέτες να φανταστούν έναν νέο καλύτερο κόσμο.

Ξέρουμε τις ανθρώπινες ιδιότητες επειδή ακριβώς είμαστε άνθρωποι οι ίδιοι. Κάθε άνθρωπος είναι επικοινωνιακό και δημιουργικό ον. Κάθε άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει το δυναμικό του ως δημιουργικός ηγέτης.

Μαζί μπορούμε ν? αλλάξουμε τον κόσμο.