Darstellung / Vorschau

(PHY1987) -  Πέτρος Μετάφας

Beschreibung des Kurses

Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος

Το μάθημα αποτελεί μια εισαγωγή σε κομβικές έννοιες της Φιλοσοφίας των Επιστημών, της Ιστορίας των Επιστημών και της Κοινωνιολογίας των Επιστημών.

Το σημαντικότερο μαθησιακό αποτέλεσμα είναι η καλλιέργεια κριτικής ικανότητας, κριτικής σκέψης. Οι φοιτητές/τριες μαθαίνουν τους κύριους ‘εκπροσώπους’ Σχολών και Ρευμάτων που αφορούν τα τρία παραπάνω πεδία, καθώς και τις κυριότερες επιστημονικές και φιλοσοφικές διαμάχες γύρω από τα θέματα αυτά. Αναφερόμαστε εδώ, για παράδειγμα, στον κλασικό Εμπειρισμό, στον Λογικό Θετικισμό και την λεγόμενη ‘ιστορικιστική στροφή’ της δεκαετίας του 1960. Μας ενδιαφέρει έπειτα η μετάβαση από την Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης στις ‘Σπουδές Επιστήμης και Τεχνολογίας’ (ΣΕΤ) και οι σύγχρονες διαμάχες γύρω από τις ‘Κοινωνικές Μελέτες της Επιστήμης’. Ένα ακόμη πεδίο που μας απασχολεί είναι εκείνο που περιγράφεται υπό τον τίτλο ‘Φύλο και Επιστήμη’.

Οι φοιτητές/τριες εμβαθύνουν στον ιδιαίτερο χαρακτήρα της επιστημονικής έρευνας, τους στόχους της και στη σχέση της επιστημονικής γνώσης με τον κόσμο, ενώ συνειδητοποιούν διαυγέστερα τα κριτήρια που θεμελιώνουν διακρίσεις όπως εκείνη της επιστήμης από τις λεγόμενες 'ψευδοεπιστήμες'. Ανάμεσα σε άλλα, μελετούν σημαντικές διαμάχες όπως εκείνη μεταξύ ‘επιστημονικού ρεαλισμού’ και ‘αντι-ρεαλισμού’, καθώς και ζητήματα που σχετίζονται με έννοιες και μεθόδους εξήγησης όπως εκείνες του ντετερμινισμού, του αναγωγισμού κ.ά. Μας ενδιαφέρει η ιστορία των ιδεών γύρω από την ‘επιστημονική μέθοδο’ και οι διαφορετικές φιλοσοφικές οπτικές σχετικά με την αλλαγή και την ‘πρόοδο’ στην επιστήμη. Επιπρόσθετα μας απασχολεί η δραστηριότητα των επιστημόνων και η παρέμβασή τους στο εργαστήριο.

Σε ό,τι αφορά την Ιστοριογραφία των Επιστημών, οι φοιτητές/τριες εξοικειώνονται με στοιχεία της Αριστοτελικής φυσικής φιλοσοφίας, με πτυχές των Ευρωπαϊκών φυσικών επιστημών κατά τον Μεσαίωνα, καθώς επίσης και με την σημασία της ‘Επιστημονικής Επανάστασης’ του 16ου -17ου αιώνα στη Δύση (Διαφωτισμός).

Περιεχόμενα (ύλη) του μαθήματος

Πρώτη Ενότητα

1. Από τον κλασικό Εμπειρισμό στον Λογικό Θετικισμό. ‘Κύκλος της Βιέννης’ (1920-30).

2. Η 'ιστορικιστική στροφή’ της δεκαετίας του 1960. T.Kuhn, P.Feyerabend, I.Lakatos.

3. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της επιστημονικής έρευνας, οι στόχοι της, η σχέση της επιστημονικής γνώσης με τον κόσμο. Κριτήρια διάκρισης των επιστημών από τις λεγόμενες 'ψευδοεπιστήμες'.

4. Ιστορία των ιδεών γύρω από την ‘επιστημονική μέθοδο’. Επαγωγή. Διαψευσιοκρατία (K.Popper).

5. Φιλοσοφικές οπτικές για την αλλαγή και την ‘πρόοδο’ στην επιστήμη. Ορθολογισμός. Σχετικισμός.

6. Η διαμάχη επιστημονικού ρεαλισμού και αντι-ρεαλισμού. Η παρέμβαση στο εργαστήριο. Θεωρία και παρατήρηση.

7. Η ‘Ηπειρωτική Φιλοσοφία των Επιστημών’. G.Bachelard, G.Canguilhem.

Δεύτερη Ενότητα

1. Ελληνική Αρχαιότητα. Η Αριστοτελική φυσική φιλοσοφία.

2. Τα πρώτα Μεσαιωνικά Πανεπιστήμια. Οι Ευρωπαϊκές φυσικές επιστήμες στον Μεσαίωνα.

3. Η ιστορία και η σημασία της ‘Επιστημονικής Επανάστασης’ του 16ου -17ου αιώνα στη Δύση. Επιστήμες και Διαφωτισμός.

4. Ιστοριογραφία: για την ιστορία της ιστορίας της επιστήμης. Η πολιτισμική και κοινωνική ιστορία των επιστημών.

5. Από την Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης στις ‘Σπουδές Επιστήμης και Τεχνολογίας’.

6. Κοινωνιολογία της επιστημονικής γνώσης και σύγχρονες διαμάχες για τις ‘Κοινωνικές Μελέτες της Επιστήμης’. ‘Φύλο και επιστήμη’.

Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι
Διαλέξεις. Παρουσιάσεις εργασιών.

Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης

Ι. Εκπόνηση γραπτής (ατομικής) εργασίας και δημόσια παρουσίασή της στην αίθουσα (υποχρεωτική)

και ΙΙ. Γραπτή τελική εξέταση (υποχρεωτική).

Γλώσσα διδασκαλίας
Ελληνική.

Διδακτικά Βιβλία (Εύδοξος)

1. Πέτρος Μετάφας, Σημειώσεις για τις Επιστήμες. Φιλοσοφία, Ιστορία και Κοινωνιολογία των Επιστημών. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών.

2. James Ladyman, Τι είναι η Φιλοσοφία της Επιστήμης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

3. Herbert Butterfield, Η Καταγωγή της Σύγχρονης Επιστήμης (1300-1800), εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

4. Richard S. Westfall, Η Συγκρότηση της Σύγχρονης Επιστήμης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

5. Peter J. Bowler, Iwan Rhys Morus, Ιστορία της Νεότερης Επιστήμης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

6. Alan F. Chalmers, Τι Είναι Αυτό που το Λέμε Επιστήμη; Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Στα 'Έγγραφα' υπάρχουν σε PDF οι Σημειώσεις για τις Επιστήμες και αναλυτικές Βιβλιογραφίες..

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Blay Μ., Ε. Νικολαϊδης [επιμ.], Η Ευρώπη των Επιστημών – η συγκρότηση ενός επιστημονικού χώρου, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

Crombie A.C., Από τον Αυγουστίνο στον Γαλιλαίο, 2 Τόμοι (5ο ς – 13ος και 13ος – 17ος αιώνας), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

Debus G.A., Άνθρωπος και Φύση στην Αναγέννηση, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Duhem P., Σώζειν τα Φαινόμενα. Δοκίμιο για την έννοια της φυσικής θεωρίας από τον Πλάτωνα έως τον Γαλιλαίο, εκδ. Νεφέλη.

Grant E., Οι Φυσικές Επιστήμες τον Μεσαίωνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Koyre A., Από το Κλειστό Σύμπαν στο Άπειρο Σύμπαν, εκδ. Ευρύαλος.

Lindberg C.D., Οι Απαρχές της Δυτικής Επιστήμης, Η φιλοσοφική θρησκευτική και θεσμική θεώρηση της Ευρωπαϊκής επιστημονικής παράδοσης 600π.Χ. – 1450μ.Χ., Εκδόσεις Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Batens D., Ανθρώπινη Γνώση. Συνηγορία υπέρ μιας χρήσιμης ορθολογικότητας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Brown I.H., Αντίληψη, Θεωρία και Δέσμευση. Μια νέα φιλοσοφία της επιστήμης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Chalmers A., Τι είναι αυτό που το λέμε Επιστήμη; Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Feyerabend P., Ενάντια στην Μέθοδο, εκδ. Σύγχρονα Θέματα.

Hacking I., Αναπαριστώντας και Παρεμβαίνοντας. Εισαγωγικά θέματα στη φιλοσοφία της φυσικής επιστήμης, Εκδόσεις Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

Hanson N.R., Πρότυπα Ανακάλυψης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Kuhn T.S., Η Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων, εκδ. Σύγχρονα Θέματα.

Lakatos I., Μεθοδολογία των Προγραμμάτων Επιστημονικής Έρευνας, εκδ. Σύγχρονα Θέματα.

Tiles M., Bachelard. Επιστήμη και Αντικειμενικότητα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Πέτρος Μετάφας 

Creation Date

Sonntag, 19. März 2017