Εισαγωγή στις Εικαστικές Τέχνες
Μάρτιν Κρέεμπ
Στο μάθημα γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί η τέχνη στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιό της, αλλά και η εξάρτησή της από εξελίξεις στη χρήση των υλικών (π.χ. καμβάς αντί για ξύλο στη ζωγραφική).
ΛιγότεραΣτο μάθημα γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί η τέχνη στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιό της, αλλά και η εξάρτησή της από εξελίξεις στη χρήση των υλικών (π.χ. καμβάς αντί για ξύλο στη ζωγραφική).
Στο μάθημα γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί η τέχνη στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιό της, αλλά και η εξάρτησή της από εξελίξεις στη χρήση των υλικών (π.χ. καμβάς αντί για ξύλο στη ζωγραφική).
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Το μάθημα καλύπτει την περίοδο από την «τέχνη» των σπηλαίων των λαών-κυνηγών έως και τις πρώτες εμφανίσεις αστικών καλλιτεχνικών κινημάτων στον αιώνα του Διαφωτισμού και της γαλλικής Επανάστασης. Δομείται γύρω από τις βασικές έννοιες της ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής τέχνης και στηρίζεται σε οπτικό υλικό.
Λέξεις Κλειδιά: Ιστορία. Τέχνη. Αρχιτεκτονική. Γλυπτική. Ζωγραφική.
Μαθησιακοί στόχοι
Στο τέλος του μαθήματος ο φοιτητής/ η φοιτήτρια θα μπορεί να: 1. Αντιληφθεί τις σχέσεις σημείου, γραμμής, επιπέδου και στερεού. 2. Γνωρίζει τα στοιχεία του ζωγραφικού κώδικα. 3. Αναγνωρίζει τα βασικά στοιχεία της γλυπτικής και αρχιτεκτονικής δομής. 4. Διακρίνει τους όρους: προϊστορικός, πρωτόγονος, μεσαιωνικός, αναγεννησιακός, κλασικός, κλασικισμός, νεοκλασικισμός, μοντερνισμός και τις ιστορικές συνθήκες διαμόρφωσής τους. 5. Διακρίνει τους βασικούς ρυθμούς: ρομανικός, γοτθικός, μπαρόκ, μανιερισμός, ροκοκό. 6. Αναγνωρίζει δημιουργούς και έργα. 7. Ανανωρίζει τη βασική βιβλιογραφία που καλύπτει τις διαφορετικές εποχές της ιστορίας της τέχνης.
Στο τέλος του μαθήματος ο φοιτητής/ η φοιτήτρια θα έχει αναπτύξει τις εξής δεξιότητες: 1. Θα έχει διαμορφώσει μια συνολική εικόνα της ιστορικής διαδρομής της τέχνης από τις βραχογραφίες έως την εμφάνιση του μοντερνισμού. 2. Θα αναγνωρίζει όρους και ρυθμούς. 3. Θα χειρίζεται τη βασική βιβλιογραφία.
Βιβλιογραφία
Γενική βιβλιογραφία για το μάθημα
«Εισαγωγή στις Εικαστικές Τέχνες»
1. Εγκυκλοπαιδεία
Jane Turner (επιμ.), The Dictionary of Art (New York, Grove 1996). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Υπάρχει και online, και με συνεχείς συμπληρώσεις και βιβλιογραφική ενημέρωση, στον ιστότοπο oxfordartonline (με πληρωμή).
2. Μονογραφίες, γενικής φύσης και για συγκεκριμένες εποχές
Ernst H. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης (Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 21998, πολλές ανατυπώσεις). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά («The Story of Art») το 1950, στην 16η έκδοση (η οποία μεταφράστηκε και στα ελληνικά) το 1995. Περιλαμβάνει πίνακες, ευρετήριο και γλωσσάριο. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, και σε άλλες Τμηματικές βιβλιοθήκες (Αρχιτεκτονική κ.α.).
Εισαγωγή γενικής φύσης με αναρίθμητες έγχρωμες εικόνες στο κείμενο. Αρχίζει με τις φράσεις: «Στην πραγματικότητα, η Τέχνη δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο οι Καλλιτέχνες.» Περιέχει, μετά από προλόγους στις διαδοχικές (πάντα εμπλουτισμένες) εκδόσεις του βιβλίου καθώς και μια εισαγωγή, 28 κεφάλαια για την εξέλιξη των καλών τεχνών σε πολλά μέρη του κόσμου (Ευρώπη, Αμερική, Άπω Ανατολή), και ένα επίσης σημαντικό επίμετρο υπό τον τίτλο «Σημείωμα για τα βιβλία τέχνης» (σελ. 638 κ.ε.). Το επίμετρο αυτό περιέχει τις ενότητες «Πρωτογενείς πηγές», «Προσεγγίσεις στην ιστορία της Τέχνης», «Εγχειρίδια και μελέτες για τις τεχνοτροπίες και τις περιόδους», «Ταξίδια» με πολλά υποκεφάλαια και, τέλος, μια εκτενή βιβλιογραφία κατά κεφάλαια. Το έργο του Gombrich, τυπωμένο σε επτά εκατομμύρια (!) αντίτυπα σε περίπου 30 γλώσσες, είναι εξαιρετικό εργαλείο για όποιον επιθυμεί να προσεγγίσει το αντικείμενο μόνος του, πέραν των Πανεπιστημιακών σπουδών και από προσωπικό ενδιαφέρον. Οι βιβλιογραφικές αναφορές της ελληνικής έκδοσης του 1998 (που όπως αναφέρθηκε, ανατυπώνεται χωρίς αλλαγές συχνά), φτάνουν ως το 1995 περίπου, έτος δημοσίευσης της τελευταίας, 16ης αγγλικής έκδοσης του βιβλίου. Ο συγγραφέας πέθανε το 2001, σε ηλικία 92 ετών.
Προσοχή: «Ανατύπωση» (ενίοτε και «επανέκδοση») συνήθωςσημαίνειότιέναβιβλίοτυπώνεταιξανά, αφούεξαντλήθηκε πρώτα. «Βελτιωμένηέκδοση» ή «βελτιωμένηανατύπωση» (υπάρχουνκαι: «μεδιορθώσεις, διορθωμένο, εμπλουτισμένο» και παρόμοια) σημαίνειότιηνέαέκδοσηδιαφέρειαπότην παλαιότερη (τις παλαιότερες). Ωςτελευταία περίπτωσηνααναφερθείβιβλίοτοοποίοεπανεκδίδεταιμετάτοθάνατοτουσυγγραφέααπόνέοεπιμελητή / νέουςεπιμελητές, συνήθωςμενεότερηβιβλιογραφίακαιαρκετάσυχνάμεεπεμβάσειςστοκείμενο. Οιεπεμβάσειςσυνήθωςείναιαναγνωρίσιμες (σεαγγύλεςκαι παρόμοια). Καλόείναι, σεκάθε περίπτωση, ναδιαβάζεικανείςτον πρόλογο / τους προλόγουςγιακαλύτερηκατανόησητου περιεχομένου. Οι αναφορές σε άλλα βιβλία και άρθρα («βιβλιογραφία») συνήθως περιέχουν έργα που εκδόθηκαν έως δύο/τρία χρόνια πριν από την έκδοση του βιβλίου στο οποίο βρίσκονται. Στην περίπτωση της ανατύπωσης χωρίς αλλαγές / βελτιώσεις / προσθήκες, οι βιβλιογραφικές αναφορές παραμένουν όπως ήταν στην προηγούμενη, ίσως πολύ παλαιότερη έκδοση.
Τζούλιαν Μπελ, Καθρέφτης του Κόσμου. Μια Νέα Ιστορία της Τέχνης (Αθήνα, Μεταίχμιο 2009). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, Ιταλική Αναγέννηση. Τέχνη και Κοινωνία ? Τέχνη και Αρχαιότητα (Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη 2004). Στη κεντρική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών, αρ. ευρ. 709.024 ΛΑΜ.
Έρβιν Πανόφσκι, Μελέτες Εικονολογίας. Ουμανιστικά θέματα στην Τέχνη της Αναγέννησης (Αθήνα, Νεφέλη 1991). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά υπό τον τίτλο «Studies in Iconology» το 1939. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Μετάφραση αγγλικού κειμένου που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1939 από την Oxford University Press.
Heinrich W?lfflin, Η Κλασική Τέχνη. Μια εισαγωγή στην ιταλική Αναγέννηση (Αθήνα, Εκδ. Κανάκη 1997). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά υπό τον τίτλο «ΧΧΧ» το 19ΧΧ. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
3. Ιστορία της Ιστορίας της Τέχνης
Heinrich W?lfflin, Βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης: το πρόβλημα της εξέλιξης του στιλ στη νεότερη τέχνη (Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής 1992). Πρωτοεκδόθηκε στα γερμανικά υπό τον τίτλο «Kunstgeschichtliche Grundbegriffe» το 1915 από έναν από τους πρώτους σημαντικούς ερευνητές της ιστορίας της τέχνης, και εμπλουτίστηκε με ένα τρισέλιδο επίμετρο το 1933. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
Hans Belting (κ.ά.), Εισαγωγή στην ιστορία της τέχνης (Αθήνα, Βάνιας 1995). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Εγχειρίδιο για σπουδές Ιστορίας της Τέχνης, περιέχει διάφορα κεφάλαια γραμμένα από ειδικούς των εκάστοτε θεμάτων. Εκδίδεται (στα γερμανικά) συχνά ξανά σε συμπληρωμένη και επικαιροποιημένη μορφή.
Ernst H. Gombrich, Τέχνη και ψευδαίθηση. Μελέτη για την ψυχολογία της εικαστικής αναπαράστασης (Αθήνα, Νεφέλη 1995 / 1η αγγλική έκδοση 1959, 5η επαυξημένη 1977). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
4. Βιογραφίες σημαντικών καλλιτεχνών
Giorgio Vasari, Καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Επιλογή ? εισαγωγή ? μετάφραση ? σχολιά Στ. Λυδάκης (Αθήνα, Εκδ. Κανάκη 1995). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.Ο Λυδάκης αναφέρει τον Vasari (1511?1574) ως «πατέρα» της Ιστορίας της Τέχνης, ο οποίος έδωσε μια κριτική πραγματεία, και όχι απλά έναν χρονολογικά ταξινομημένο κατάλογο των Αναγεννησιακών καλλιτεχνών.
Το μάθημα καλύπτει την περίοδο από την «τέχνη» των σπηλαίων των λαών-κυνηγών έως και τις πρώτες εμφανίσεις αστικών καλλιτεχνικών κινημάτων στον αιώνα του Διαφωτισμού και της γαλλικής Επανάστασης. Δομείται γύρω από τις βασικές έννοιες της ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής τέχνης και στηρίζεται σε οπτικό υλικό.
Λέξεις Κλειδιά: Ιστορία. Τέχνη. Αρχιτεκτονική. Γλυπτική. Ζωγραφική.
Στο τέλος του μαθήματος ο φοιτητής/ η φοιτήτρια θα μπορεί να: 1. Αντιληφθεί τις σχέσεις σημείου, γραμμής, επιπέδου και στερεού. 2. Γνωρίζει τα στοιχεία του ζωγραφικού κώδικα. 3. Αναγνωρίζει τα βασικά στοιχεία της γλυπτικής και αρχιτεκτονικής δομής. 4. Διακρίνει τους όρους: προϊστορικός, πρωτόγονος, μεσαιωνικός, αναγεννησιακός, κλασικός, κλασικισμός, νεοκλασικισμός, μοντερνισμός και τις ιστορικές συνθήκες διαμόρφωσής τους. 5. Διακρίνει τους βασικούς ρυθμούς: ρομανικός, γοτθικός, μπαρόκ, μανιερισμός, ροκοκό. 6. Αναγνωρίζει δημιουργούς και έργα. 7. Ανανωρίζει τη βασική βιβλιογραφία που καλύπτει τις διαφορετικές εποχές της ιστορίας της τέχνης.
Στο τέλος του μαθήματος ο φοιτητής/ η φοιτήτρια θα έχει αναπτύξει τις εξής δεξιότητες: 1. Θα έχει διαμορφώσει μια συνολική εικόνα της ιστορικής διαδρομής της τέχνης από τις βραχογραφίες έως την εμφάνιση του μοντερνισμού. 2. Θα αναγνωρίζει όρους και ρυθμούς. 3. Θα χειρίζεται τη βασική βιβλιογραφία.
Γενική βιβλιογραφία για το μάθημα
«Εισαγωγή στις Εικαστικές Τέχνες»
1. Εγκυκλοπαιδεία
Jane Turner (επιμ.), The Dictionary of Art (New York, Grove 1996). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Υπάρχει και online, και με συνεχείς συμπληρώσεις και βιβλιογραφική ενημέρωση, στον ιστότοπο oxfordartonline (με πληρωμή).
2. Μονογραφίες, γενικής φύσης και για συγκεκριμένες εποχές
Ernst H. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης (Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 21998, πολλές ανατυπώσεις). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά («The Story of Art») το 1950, στην 16η έκδοση (η οποία μεταφράστηκε και στα ελληνικά) το 1995. Περιλαμβάνει πίνακες, ευρετήριο και γλωσσάριο. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, και σε άλλες Τμηματικές βιβλιοθήκες (Αρχιτεκτονική κ.α.).
Εισαγωγή γενικής φύσης με αναρίθμητες έγχρωμες εικόνες στο κείμενο. Αρχίζει με τις φράσεις: «Στην πραγματικότητα, η Τέχνη δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο οι Καλλιτέχνες.» Περιέχει, μετά από προλόγους στις διαδοχικές (πάντα εμπλουτισμένες) εκδόσεις του βιβλίου καθώς και μια εισαγωγή, 28 κεφάλαια για την εξέλιξη των καλών τεχνών σε πολλά μέρη του κόσμου (Ευρώπη, Αμερική, Άπω Ανατολή), και ένα επίσης σημαντικό επίμετρο υπό τον τίτλο «Σημείωμα για τα βιβλία τέχνης» (σελ. 638 κ.ε.). Το επίμετρο αυτό περιέχει τις ενότητες «Πρωτογενείς πηγές», «Προσεγγίσεις στην ιστορία της Τέχνης», «Εγχειρίδια και μελέτες για τις τεχνοτροπίες και τις περιόδους», «Ταξίδια» με πολλά υποκεφάλαια και, τέλος, μια εκτενή βιβλιογραφία κατά κεφάλαια. Το έργο του Gombrich, τυπωμένο σε επτά εκατομμύρια (!) αντίτυπα σε περίπου 30 γλώσσες, είναι εξαιρετικό εργαλείο για όποιον επιθυμεί να προσεγγίσει το αντικείμενο μόνος του, πέραν των Πανεπιστημιακών σπουδών και από προσωπικό ενδιαφέρον. Οι βιβλιογραφικές αναφορές της ελληνικής έκδοσης του 1998 (που όπως αναφέρθηκε, ανατυπώνεται χωρίς αλλαγές συχνά), φτάνουν ως το 1995 περίπου, έτος δημοσίευσης της τελευταίας, 16ης αγγλικής έκδοσης του βιβλίου. Ο συγγραφέας πέθανε το 2001, σε ηλικία 92 ετών.
Προσοχή: «Ανατύπωση» (ενίοτε και «επανέκδοση») συνήθωςσημαίνειότιέναβιβλίοτυπώνεταιξανά, αφούεξαντλήθηκε πρώτα. «Βελτιωμένηέκδοση» ή «βελτιωμένηανατύπωση» (υπάρχουνκαι: «μεδιορθώσεις, διορθωμένο, εμπλουτισμένο» και παρόμοια) σημαίνειότιηνέαέκδοσηδιαφέρειαπότην παλαιότερη (τις παλαιότερες). Ωςτελευταία περίπτωσηνααναφερθείβιβλίοτοοποίοεπανεκδίδεταιμετάτοθάνατοτουσυγγραφέααπόνέοεπιμελητή / νέουςεπιμελητές, συνήθωςμενεότερηβιβλιογραφίακαιαρκετάσυχνάμεεπεμβάσειςστοκείμενο. Οιεπεμβάσειςσυνήθωςείναιαναγνωρίσιμες (σεαγγύλεςκαι παρόμοια). Καλόείναι, σεκάθε περίπτωση, ναδιαβάζεικανείςτον πρόλογο / τους προλόγουςγιακαλύτερηκατανόησητου περιεχομένου. Οι αναφορές σε άλλα βιβλία και άρθρα («βιβλιογραφία») συνήθως περιέχουν έργα που εκδόθηκαν έως δύο/τρία χρόνια πριν από την έκδοση του βιβλίου στο οποίο βρίσκονται. Στην περίπτωση της ανατύπωσης χωρίς αλλαγές / βελτιώσεις / προσθήκες, οι βιβλιογραφικές αναφορές παραμένουν όπως ήταν στην προηγούμενη, ίσως πολύ παλαιότερη έκδοση.
Τζούλιαν Μπελ, Καθρέφτης του Κόσμου. Μια Νέα Ιστορία της Τέχνης (Αθήνα, Μεταίχμιο 2009). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, Ιταλική Αναγέννηση. Τέχνη και Κοινωνία ? Τέχνη και Αρχαιότητα (Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη 2004). Στη κεντρική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πατρών, αρ. ευρ. 709.024 ΛΑΜ.
Έρβιν Πανόφσκι, Μελέτες Εικονολογίας. Ουμανιστικά θέματα στην Τέχνη της Αναγέννησης (Αθήνα, Νεφέλη 1991). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά υπό τον τίτλο «Studies in Iconology» το 1939. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Μετάφραση αγγλικού κειμένου που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1939 από την Oxford University Press.
Heinrich W?lfflin, Η Κλασική Τέχνη. Μια εισαγωγή στην ιταλική Αναγέννηση (Αθήνα, Εκδ. Κανάκη 1997). Πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά υπό τον τίτλο «ΧΧΧ» το 19ΧΧ. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
3. Ιστορία της Ιστορίας της Τέχνης
Heinrich W?lfflin, Βασικές έννοιες της ιστορίας της τέχνης: το πρόβλημα της εξέλιξης του στιλ στη νεότερη τέχνη (Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής 1992). Πρωτοεκδόθηκε στα γερμανικά υπό τον τίτλο «Kunstgeschichtliche Grundbegriffe» το 1915 από έναν από τους πρώτους σημαντικούς ερευνητές της ιστορίας της τέχνης, και εμπλουτίστηκε με ένα τρισέλιδο επίμετρο το 1933. Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
Hans Belting (κ.ά.), Εισαγωγή στην ιστορία της τέχνης (Αθήνα, Βάνιας 1995). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών. Εγχειρίδιο για σπουδές Ιστορίας της Τέχνης, περιέχει διάφορα κεφάλαια γραμμένα από ειδικούς των εκάστοτε θεμάτων. Εκδίδεται (στα γερμανικά) συχνά ξανά σε συμπληρωμένη και επικαιροποιημένη μορφή.
Ernst H. Gombrich, Τέχνη και ψευδαίθηση. Μελέτη για την ψυχολογία της εικαστικής αναπαράστασης (Αθήνα, Νεφέλη 1995 / 1η αγγλική έκδοση 1959, 5η επαυξημένη 1977). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
4. Βιογραφίες σημαντικών καλλιτεχνών
Giorgio Vasari, Καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Επιλογή ? εισαγωγή ? μετάφραση ? σχολιά Στ. Λυδάκης (Αθήνα, Εκδ. Κανάκη 1995). Στη βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.Ο Λυδάκης αναφέρει τον Vasari (1511?1574) ως «πατέρα» της Ιστορίας της Τέχνης, ο οποίος έδωσε μια κριτική πραγματεία, και όχι απλά έναν χρονολογικά ταξινομημένο κατάλογο των Αναγεννησιακών καλλιτεχνών.
Εισαγωγικά μαθήματα
Ελληνική τέχνη
Ρωμαϊκή Τέχνη
Μεσαιωνική Τέχνη
Άλλοι καλλιτέχνες και ρεύματα
Χριστιανική Τέχνη
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
