[2024] PHS_5056: Ειδικά θέματα Αρχαίας Φιλοσοφίας ΙΙ: Η φιλοσοφία ως θεραπεία: Ο Αριστοτέλης και οι Στωικοί για τα πάθη της ψυχής και τη θεραπεία τους. Σύγχρονες αναγνώσεις
Παναγιώτης Πουλακίδας
Το ζήτημα των συναισθημάτων αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ένα από τα κύρια θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη φιλοσοφία. Μολαταύτα, παρόλες τις σύγχρονές, αμιγώς φιλοσοφικές αλλά και διεπιστημονικές προσεγγίσεις στο εν λόγω ζήτημα αξίζει να αναφέρουμε πως κάθε σύγχρονη συζήτηση για τα τελευταία εμπεριέχει πάντοτε εκτενή μνεία τόσο της αριστοτελικής όσο και της στωικής θεωρίας των συναισθημάτων. Τόσο η επαναλαμβανόμενη αυτή αναφορά όσο και η συνεχής προσπάθεια κατανόησης, ερμηνείας και συσχέτισης των δύο αυτών θεωριών με τις σύγχρονές συζητήσεις αναφορικά με τα συναισθήματα σαφώς και δεν είναι τυχαία.
Οι δύο αυτές φιλοσοφικές θεωρίες (Αριστοτέλης – Στωικοί) αποτέλεσαν τις δύο κομβικές ερμηνείες των συναισθημάτων στον αρχαίο κόσμο αποτυπώνοντας μία κεντρική διαφωνία αναφορικά με τον τρόπο που πρέπει να προσεγγίσουμε τα συναισθήματα. Από τη μία πλευρά, ο Αριστοτέλης και οι συνεχιστές τους (Περιπατητικοί φιλόσοφοι), ακολουθώντας την αριστοτελική ιδέα περί μεσότητας, υποστήριξαν τη θέση πως όλα τα συναισθήματά μας μπορούν να «μετριαστούν» και υπό αυτήν την έννοια να καταστούν σύμφωνα με την αλήθεια του κόσμου και το έργο της ανθρώπινης φύσης. Με αυτόν τον τρόπο όλα τα συναισθήματα μπορούν, μέσω της κατάλληλης θεραπείας, να αποτελέσουν μέρος της συναισθηματικής ζωής του Σοφού χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο την ευδαιμονία του. Από την άλλη πλευρά, ο στόχος της στωικής θεραπείας των συναισθημάτων απέχει παρασάγγας από τον αντίστοιχο αριστοτελικό. Για τους Στωικούς υπάρχουν πολλά συναισθήματα τα οποία πηγάζουν από την εσφαλμένη κατανόηση που οι πολλοί έχουν τόσο για τα εξωτερικά αντικείμενα όσο και για τον εαυτό τους. Αυτά τα συναισθήματα οδηγούν τον άνθρωπο που τα κατέχει σε συνεχή ταραχή και συνεπώς η ορθή αντιμετώπιση τους δεν έγκειται σε καμία μορφή «μετριασμού» τους αλλά αντίθετα στο ολοκληρωτικό «ξερίζωμα» τους από την ψυχή μας μέσω της ορθής θεραπείας. Αξίζει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο πως η παραπάνω διαμάχη, πέραν του ιστορικού και φιλοσοφικού ενδιαφέροντος παρουσιάζει και διεπιστημονικό ενδιαφέρον καθώς τις τελευταίες δεκαετίες, επιστήμονες από τους κλάδους τόσο της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας όσο και της ψυχιατρικής στρέφονται όλο και περισσότερο στα φιλοσοφικά επιχειρήματα του Αριστοτέλη και των Στωικών προκειμένου να εντοπίσουν κανονιστικά επιχειρήματα αναφορικά με την αρμόζουσα θεραπευτική προσέγγιση που πρέπει να υιοθετήσουμε απέναντι στα συναισθήματα.
Σχεδιάγραμμα μαθήματος:
1: Εισαγωγή: Επεξήγηση βασικών διακρίσεων για τη φιλοσοφία των συναισθημάτων. Η φιλοσοφία ως θεραπεία της ψυχής στην Αρχαία Ελλάδα.
2: Αριστοτέλης: Μεσότητα, ηθικές και διανοητικές αρετές.
3: Αριστοτέλης: Πεποιθήσεις και φαντασία. Το αξιολογικό περιεχόμενο των συναισθημάτων και η πρόσληψή του.
4: Αριστοτέλης: Επανάληψη όμοιων ενεργειών. Τα συναισθήματα ως έξεις της ψυχής.
5: Αριστοτέλης: Η αριστοτελική θεραπεία των παθών. Ηδονή και πόνος.
6: Στωικοί: Η αιτιακή δομή του κόσμου, η θεία πρόνοια και ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής ως «ζωή σύμφωνη με τη φύση».
7: Στωικοί: Αρετές, κακίες, αδιάφορα. Τα είδη των συναισθημάτων: πάθη και ευπάθειες.
8: Στωικοί: Πεποιθήσεις και φαντασία. Το αξιολογικό περιεχόμενο των συναισθημάτων και η πρόσληψή του.
9: Στωικοί: Οι παρορμήσεις ως συστατικό στοιχείο των συναισθημάτων.
10: Στωικοί: Ο λόγος ως το ίδιον της ανθρώπινης φύσης και η στωική θεραπεία των παθών.
11: Μετριοπάθεια και Απάθεια: Τα όρια της αριστοτελικής και της στωικής θεραπείας και η συναισθηματική ζωή του Σοφού. Εναλλακτικές ερμηνείες.
12: Φιλοσοφία και γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Η γνωσιακή-συμπεριφορική διάσταση της στωικής και αριστοτελικής θεραπείας και η σημασία τους για την σύγχρονη ψυχιατρική. Επανάληψη - συζήτηση για τις εξετάσεις
ΛιγότεραΤο ζήτημα των συναισθημάτων αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ένα από τα κύρια θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη φιλοσοφία. Μολαταύτα, παρόλες τις σύγχρονές, αμιγώς φιλοσοφικές αλλά και διεπιστημονικές προσεγγίσεις στο εν λόγω ζήτημα αξίζει να αναφέρουμε πως κάθε σύγχρονη συζήτηση για τα τελευταία εμπεριέχει πάντοτε εκτενή μνεία τόσο της αριστοτελικής όσο και της στωικής θεωρίας των συναισθημάτων. Τόσο η επαναλαμβανόμενη αυτή αναφορά όσο και η συνεχής προσπάθεια κατανόησης, ερμηνείας και συσχέτισης των δύο αυτών θεωριών με τις σύγχρονές συζητήσεις αναφορικά με τα συναισθήματα σαφώς και δεν είναι τυχαία.
Οι δύο αυτές φιλοσοφικές θεωρίες (Αριστοτέλης – Στωικοί) αποτέλεσαν τις δύο κομβικές ερμηνείες των συναισθημάτων στον αρχαίο κόσμο αποτυπώνοντας μία κεντρική διαφωνία αναφορικά με τον τρόπο που πρέπει να προσεγγίσουμε τα συναισθήματα. Από τη μία πλευρά, ο Αριστοτέλης και οι συνεχιστές τους (Περιπατητικοί φιλόσοφοι), ακολουθώντας την αριστοτελική ιδέα περί μεσότητας, υποστήριξαν τη θέση
Το ζήτημα των συναισθημάτων αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ένα από τα κύρια θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη φιλοσοφία. Μολαταύτα, παρόλες τις σύγχρονές, αμιγώς φιλοσοφικές αλλά και διεπιστημονικές προσεγγίσεις στο εν λόγω ζήτημα αξίζει να αναφέρουμε πως κάθε σύγχρονη συζήτηση για τα τελευταία εμπεριέχει πάντοτε εκτενή μνεία τόσο της αριστοτελικής όσο και της στωικής θεωρίας των συναισθημάτων. Τόσο η επαναλαμβανόμενη αυτή αναφορά όσο και η συνεχής προσπάθεια κατανόησης, ερμηνείας και συσχέτισης των δύο αυτών θεωριών με τις σύγχρονές συζητήσεις αναφορικά με τα συναισθήματα σαφώς και δεν είναι τυχαία.
Οι δύο αυτές φιλοσοφικές θεωρίες (Αριστοτέλης – Στωικοί) αποτέλεσαν τις δύο κομβικές ερμηνείες των συναισθημάτων στον αρχαίο κόσμο αποτυπώνοντας μία κεντρική διαφωνία αναφορικά με τον τρόπο που πρέπει να προσεγγίσουμε τα συναισθήματα. Από τη μία πλευρά, ο Αριστοτέλης και οι συνεχιστές τους (Περιπατητικοί φιλόσοφοι), ακολουθώντας την αριστοτελική ιδέα περί μεσότητας, υποστήριξαν τη θέση
Δείτε το σχετικό αρχείο Pdf με τίτλο "Μάθημα 1ο - Εισαγωγή - Επεξήγηση βασικών διακρίσεων για τη φιλοσοφία των συναισθημάτων. Η φιλοσοφία ως θεραπεία της ψυχής στην Αρχαία Ελλάδα." το οποίο είναι ανεβασμένο στην ενότητα εγγραφα.
Δείτε το αρχείο με τίτλο "Μάθημα 2ο Αριστοτέλης: Μεσότητα, ηθικές και διανοητικές αρετές" το οποίο έχει αναρτηθεί στην ενότητα έγγραφα
Παρακαλώ δείτε το αρχείο pdf με τίτλο "Αριστοτέλης: Πεποιθήσεις και φαντασία. Το αξιολογικό περιεχόμενο των συναισθημάτων και η πρόσληψή του" το οποίο θα βρείτε στην ενότητα έγγραφα.
Παρακαλώ δείτει το αρχείο pdf με τίτλο "Μάθημα 4ο - Αριστοτέλης - Επανάληψη όμοιων ενεργειών. Τα συναισθήματα ως έξεις της ψυχής" το οποίο θα βρείτε στην ενότητα εγγραφα.
