[2024] PHS_5055: Ειδικά θέματα Αρχαίας Φιλοσοφίας Ι: Η φιλοσοφία ως "τέχνη του βίου" και η αναζήτηση της αταραξίας: Κυνικοί, Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί.

Σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι οι φοιτητές να εξοικειωθούν με την κατανόηση της φιλοσοφίας ως μίας τέχνης που οδηγεί τον κάτοχό της στο να ζήσει μία ευτυχισμένη ζωή. Είναι αλήθεια πως αυτή η μορφή κατανόησης της φιλοσοφίας δεν εμφανίζεται για πρώτη φορά στα φιλοσοφικά συστήματα τα οποία θα παρουσιάσουμε στο παρόν μάθημα (Κυνικοί, Σκεπτικοί, Επικούρειοι, Στωικοί). Αντίθετα, η κατανόηση της φιλοσοφίας ως μίας τέχνης του εὖ ζῆν υπάρχει τόσο στο έργο του Πλάτωνα όσο και στον Αριστοτέλη. Παρόλα αυτά στα υπό εξέταση φιλοσοφικά συστήματα η φιλοσοφία ως οδηγός για μια καλή ζωή φαίνεται να αποκτά έναν διαφορετικό στόχο: αυτόν της αταραξίας. Το να μπορεί κανείς να ζήσει μία ψυχικά ήρεμη ζωή παρουσιάζεται από τους υπό εξέταση φιλοσόφους ως ο τελικός στόχος του φιλοσοφικού στοχασμού. Τι είναι όμως η αταραξία; Ενώ όλες οι φιλοσοφικές σχολές που θα μελετήσουμε θα αποδέχονταν το γεγονός πως η αταραξία αποτελεί μία ψυχική κατάσταση κατά την οποία ο κάτοχός της είναι αδύνατο να βιώσει οποιαδήποτε πνευματική ταραχή, δε φαίνεται να συμφωνούν στον τρόπο με τον οποίο είναι δυνατό ο άνθρωπος να οδηγηθεί σε αυτό το ιδεώδες. Αυτό στο οποίο βέβαια συμφωνούν είναι πως η φιλοσοφία δεν πρέπει να αποτελεί μία στείρα θεωρητική αναζήτηση των ηθικών αρχών και της αλήθειας αλλά αντίθετα πρέπει να αποτελέσει μία μορφή πνευματικής άσκησης, εθισμού και αυτοελέγχου. Έτσι, μέσω της διδασκαλίας της αλήθειας από τη μία πλευρά και μέσω της συνεχούς πρακτικής εξάσκησης του εαυτού από την άλλη είναι δυνατό ο καθένας μας να φτάσει στον τελικό στόχο, ο οποίος δεν είναι άλλος από την ψυχική ηρεμία (αταραξία). Ως εκ τούτου, ο κύριος σκοπός του παρόντος μαθήματος είναι οι φοιτητές να εξοικειωθούν τόσο με την έννοια της «αταραξίας» ως το ιδεώδες που στοχεύουν οι τέσσερις υπό εξέταση φιλοσοφικές σχολές, όσο και με τον τρόπο που καθεμία από αυτές τις σχολές υποστηρίζει πως μπορούμε να φτάσουμε σε αυτό το ιδεώδες.

Σχεδιάγραμμα μαθήματος:

1. Εισαγωγή: Επεξήγηση ελληνιστικής περιόδου ιστορικά και φιλοσοφικά. Γεγονότα, πρόσωπα και φιλοσοφικά ερωτήματα.
2. Επίκουρος: Η ατομική δομή του κόσμου και η φαντασία ως κριτήριο αλήθειας.
3. Επίκουρος: Το επιχείρημα από την κούνια και οι ηδονές: Καταστηματική και κινητική ηδονή.
4. Επίκουρος: Η επικούρεια ανάλυση της επιθυμίας και τα πάθη της ψυχής.
5. Επίκουρος: Ο φόβος του θεού, ο φόβος του θανάτου και ο υπολογισμός της ηδονής: ηδονικός λογισμός και αταραξία.
6. Κυνικοί: Βασικές αρχές κυνικής φιλοσοφίας: Η αταραξία ως συνέπεια της αυτάρκειας.
7. Στωικοί: Η αιτιακή δομή του κόσμου, η θεία πρόνοια και ο σκοπός της ανθρώπινης ζωής ως «ζωή σύμφωνη με τη φύση».
8. Στωικοί: Αρετές, κακίες, αδιάφορα: Τα πάθη και οι ευπάθειες στη στωική φιλοσοφία.
9. Στωικοί: Oι Στωικοί για την ψυχή: Φαντασία, Λόγος και συγκατάθεση.
10. Στωικοί: Η αταραξία ως συνέπεια της γνώσης του κόσμου.
11. Πυρρώνειος Σκεπτικισμός: Αμφισβητώντας τη δυνατότητα να γνωρίσουμε: Η αταραξία ως μορφή αμφισβήτησης.
12. Η αναβίωση του Σκεπτικισμού: Η σκεπτική ακαδημία. Επανάληψη - συζήτηση για τις εξετάσεις.