Ειδικά Θέματα Νεότερης Φιλοσοφίας ΙΙ (PHS_5044)
Αλέξανδρος Δασκαλάκης
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Ο σκοπός του μαθήματος είναι να εισάγει τους φοιτητές στην μελέτη ενός κλασικού και εξαιρετικά απαιτητικού κειμένου όπως είναι η εγελιανή Φαινομενολογία του Πνεύματος. Αρχικά, ο στόχος είναι οι φοιτητές να εξοικειωθούν με το τεχνικό λεξιλόγιο του Χέγκελ και στην συνέχεια να αποκτήσουν μια γενική γνώση των βασικών φιλοσοφικών προβλημάτων που θέτει το συγκεκριμένο έργο. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στην ανάγνωση και ανάλυση των αρχικών κεφαλαίων της Φαινομενολογίας, τα οποία αφιερώνονται στο ζήτημα της συνείδησης και της αυτοσυνειδησίας και αποτελούν βασική προϋπόθεση για την κατανόηση ενός μεγάλου τμήματος του εγελιανού συστήματος. Θα δοθεί έμφαση στον τρόπο με τον οποίο ο Χέγκελ απομακρύνεται από την καρτεσιανή παράδοση, καθώς για τον Γερμανό φιλόσοφο το Εγώ δεν αποτελεί την πρωταρχική βεβαιότητα πάνω στην οποία μπορεί να θεμελιωθεί η επιστήμη, ούτε μια σκεπτόμενη ουσία, αλλά μια δομή η οποία παράγεται από τη λειτουργία του λόγου. Μέσα από τη λεπτομερή εξέταση αυτών των κεφαλαίων θα δούμε πώς ο Χέγκελ κατανοεί τις συνειδησιακές λειτουργίες και πώς εντέλει παράγει την αυτοσυνείδητη δραστηριότητα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα συζητήσουμε το ιστορικό-φιλοσοφικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριμένο έργο. Θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαφοροποιείται από την καντιανή παράδοση, αλλά και από τις διδασκαλίες των συγχρόνων του, όπως ήταν ο Φίχτε ή ο Σέλινγκ. Τέλος, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε την επίδραση που άσκησε σε νεότερους στοχαστές, οι οποίοι δεν επικεντρώνονται μόνο στο πεδίο της φιλοσοφίας (Χάιντεγκερ), αλλά και της κοινωνικής θεωρίας (Μαρξ, Αντόρνο κλπ.), της ψυχανάλυσης (Λακάν) κ.ά.
Βιβλιογραφία
Πηγές:
- Έγελος (2007), Φαινομενολογία του Νου, Εστία
- Heidegger (1994), Hegel’s Phenomenology of Spirit, Indiana University Press
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Καβουλάκος, Κ. (επ.) (2009), Η Φαινομενολογία του Πνεύματος του Γκ. Β. Φ. Χέγκελ, Αλεξάνδρεια.
- Kojève, A. (1980), Introduction to the reading of Hegel, Cornell University Press.
- McDowell, J. (2009), Having the World in View, Harvard University Press.
- Pinkard, T. (2002), German Philosophy, 1760-1860: The Legacy of Idealism. Oxford University Press.
- Pippin, R. (2010), Hegel on Self-Consciousness: Desire and Death in the Phenomenology of Spirit, Princeton University Press.
- Stern, R. (2002), Routledge Philosophy Guidebook to Hegel and the Phenomenology of Spirit, London: Routledge.
- Χένριχ, Ντ. (2018), Μεταξύ Καντ και Χέγκελ. Διαλέξεις για τον γερμανικό Ιδεαλισμό. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Ψυχοπαίδης, Κ. (2003), Χέγκελ. Από τα πρώτα πολιτικά κείμενα στην Φαινομενολογία του Πνεύματος, Πόλις.
Ο σκοπός του μαθήματος είναι να εισάγει τους φοιτητές στην μελέτη ενός κλασικού και εξαιρετικά απαιτητικού κειμένου όπως είναι η εγελιανή Φαινομενολογία του Πνεύματος. Αρχικά, ο στόχος είναι οι φοιτητές να εξοικειωθούν με το τεχνικό λεξιλόγιο του Χέγκελ και στην συνέχεια να αποκτήσουν μια γενική γνώση των βασικών φιλοσοφικών προβλημάτων που θέτει το συγκεκριμένο έργο. Το μάθημα θα επικεντρωθεί στην ανάγνωση και ανάλυση των αρχικών κεφαλαίων της Φαινομενολογίας, τα οποία αφιερώνονται στο ζήτημα της συνείδησης και της αυτοσυνειδησίας και αποτελούν βασική προϋπόθεση για την κατανόηση ενός μεγάλου τμήματος του εγελιανού συστήματος. Θα δοθεί έμφαση στον τρόπο με τον οποίο ο Χέγκελ απομακρύνεται από την καρτεσιανή παράδοση, καθώς για τον Γερμανό φιλόσοφο το Εγώ δεν αποτελεί την πρωταρχική βεβαιότητα πάνω στην οποία μπορεί να θεμελιωθεί η επιστήμη, ούτε μια σκεπτόμενη ουσία, αλλά μια δομή η οποία παράγεται από τη λειτουργία του λόγου. Μέσα από τη λεπτομερή εξέταση αυτών των κεφαλαίων θα δούμε πώς ο Χέγκελ κατανοεί τις συνειδησιακές λειτουργίες και πώς εντέλει παράγει την αυτοσυνείδητη δραστηριότητα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα συζητήσουμε το ιστορικό-φιλοσοφικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριμένο έργο. Θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαφοροποιείται από την καντιανή παράδοση, αλλά και από τις διδασκαλίες των συγχρόνων του, όπως ήταν ο Φίχτε ή ο Σέλινγκ. Τέλος, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε την επίδραση που άσκησε σε νεότερους στοχαστές, οι οποίοι δεν επικεντρώνονται μόνο στο πεδίο της φιλοσοφίας (Χάιντεγκερ), αλλά και της κοινωνικής θεωρίας (Μαρξ, Αντόρνο κλπ.), της ψυχανάλυσης (Λακάν) κ.ά.
Πηγές:
- Έγελος (2007), Φαινομενολογία του Νου, Εστία
- Heidegger (1994), Hegel’s Phenomenology of Spirit, Indiana University Press
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Καβουλάκος, Κ. (επ.) (2009), Η Φαινομενολογία του Πνεύματος του Γκ. Β. Φ. Χέγκελ, Αλεξάνδρεια.
- Kojève, A. (1980), Introduction to the reading of Hegel, Cornell University Press.
- McDowell, J. (2009), Having the World in View, Harvard University Press.
- Pinkard, T. (2002), German Philosophy, 1760-1860: The Legacy of Idealism. Oxford University Press.
- Pippin, R. (2010), Hegel on Self-Consciousness: Desire and Death in the Phenomenology of Spirit, Princeton University Press.
- Stern, R. (2002), Routledge Philosophy Guidebook to Hegel and the Phenomenology of Spirit, London: Routledge.
- Χένριχ, Ντ. (2018), Μεταξύ Καντ και Χέγκελ. Διαλέξεις για τον γερμανικό Ιδεαλισμό. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
- Ψυχοπαίδης, Κ. (2003), Χέγκελ. Από τα πρώτα πολιτικά κείμενα στην Φαινομενολογία του Πνεύματος, Πόλις.
Στη δεύτερη συνάντηση θα περάσουμε στο πρώτο κεφάλαιο του έργου και θα εξετάσουμε πώς ο Χέγκελ αναλύει τη βεβαιότητα των αισθήσεων. Τί καταδεικνύει αυτή η βεβαιότητα; Ποιο είναι το νόημα της αμεσότητας; Τί είναι το καθολικό που προσφέρουν οι αισθήσεις; Τέλος, θα συζητηθεί ο ρόλος που παίζουν ο χώρος και ο χρόνος στη συγκρότηση του πράγματος.
Σ’ αυτήν τη συνάντηση θα εξετάσουμε τον ρόλο που παίζει για τον Χέγκελ η αντίληψη στη συγκρότηση του πράγματος. Θα συζητήσουμε για τον τρόπο με τον οποίο ο φιλόσοφος της διαλεκτικής διαφοροποιείται στο θέμα της αντίληψης από τον Καντ, αλλά και από τον Ντεκάρτ. Τέλος, θα εξετάσουμε ποια είναι η «απάτη» για την οποία μιλάει ο Χέγκελ ήδη από τον τίτλο του κεφαλαίου.
Θα εξετάσουμε τον ρόλο που παίζει η διάνοια στη συγκρότηση της συνειδησιακής λειτουργίας. Στα πλαίσια αυτής της κουβέντας θα συζητήσουμε επίσης τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην καντιανή και στην εγελιανή σύλληψη της διάνοιας. Επίσης, θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο συγκροτούνται οι επιστήμες της φύσης στο κεφάλαιο της Διάνοιας, καθώς και τη λογική του αντεστραμμένου κόσμου.
