Η κριτική της τελεολογίας στον Χιουμ και στον Καντ

Η ανάπτυξη της τεχνικής και των φυσικών επιστημών στους νεότερους χρόνους όπως επίσης η ανάδυση του νεωτερικού φιλοσοφικού παραδείγματος έθεσαν την τελεολογία στο περιθώριο του ενδιαφέροντος. Η περιθωριοποίηση αυτή αντανακλά, μεταξύ άλλων, την ανεξαρτητοποίηση της φιλοσοφίας από τη θεολογία και τη συναφή τελεολογική θεώρηση του κόσμου. Η μεταβολή αυτή παίρνει σαφή μορφή στη φιλοσοφία του Χιουμ και του Καντ, καθώς και οι δύο προκρίνουν τον αιτιακό τρόπο εξήγησης που χαρακτηρίζει τη φυσική επιστήμη.

Ωστόσο, στο έργο των δύο φιλοσόφων, η τελεολογία γίνεται ταυτόχρονα το πεδίο αυτοκριτικής του νεωτερικού παραδείγματος. Ο σκεπτικιστικός εμπειρισμός οδηγεί, στην περίπτωση του Χιουμ, στην επανεξέταση της τελεολογικής απόδειξης της ύπαρξης του Θεού, ενώ στον Καντ, παρά τη διάψευση όλων των επιχειρημάτων υπέρ της ύπαρξης του Θεού, η τελεολογία έρχεται να καταλάβει, στην τρίτη Κριτική, μια ιδιαίτερη συστηματική θέση, με βάση την επιστήμη της βιολογίας, οδηγώντας στη θεμελίωση μιας «ηθικοθεολογίας».

Στο μάθημα θα παρακολουθήσουμε τα επιχειρήματα των δύο φιλοσόφων με βάση τα πρωτότυπα κείμενα. Στόχος είναι η κατανόηση των ιστορικών όρων της συζήτησης περί τελεολογίας, αλλά και η κατανόηση της σχέσης της με τις βασικές θέσεις των δύο φιλοσόφων.