ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Ελένη Περδικούρη
Το κεντρικό θέμα του μαθήματος είναι το ερώτημα «τί συνιστά γνώση» και το συναφές μ' αυτό «πότε γνωρίζω». Το μάθημα εξετάζει το αντικείμενο της γνώσης και τις προϋποθέσεις της. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, που αφορά τον Πλάτωνα, μελετάμε το παράδοξο του Μένωνα, την διάκριση νοητού-αισθητού και νόησης-αίσθησης στον Φαίδωνα και την αντιστοιχία αντικειμένων και ειδών γνώσης στην «διαιρεμένη γραμμή» της Πολιτείας. Στο δεύτερο μέρος, που αφορά τον Αριστοτέλη, μελετάμε την θεωρία του περί επιστήμης σε επιλεγμένα αποσπάσματα των Αναλυτικών υστέρων, και την θεωρία της εντελεχεία γνώσης στο Περί ψυχής. Μία τελική διάλεξη επικεντρώνεται στην ανακεφαλαίωση των ομοιοτήτων και των διαφορών των δύο προσεγγίσεων.
ΛιγότεραΤο κεντρικό θέμα του μαθήματος είναι το ερώτημα «τί συνιστά γνώση» και το συναφές μ' αυτό «πότε γνωρίζω». Το μάθημα εξετάζει το αντικείμενο της γνώσης και τις προϋποθέσεις της. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, που αφορά τον Πλάτωνα, μελετάμε το παράδοξο του Μένωνα, την διάκριση νοητού-αισθητού και νόησης-αίσθησης στον Φαίδωνα και την αντιστοιχία αντικειμένων και ειδών γνώσης στην «διαιρεμένη γραμμή» της Πολιτείας. Στο δεύτερο μέρος, που αφορά τον Αριστοτέλη, μελετάμε την θεωρία του περί επιστήμης σε επιλεγμένα αποσπάσματα των Αναλυτικών υστέρων, και την θεωρία της εντελεχεία γνώσης στο Περί ψυχής. Μία τελική διάλεξη επικεντρώνεται στην ανακεφαλαίωση των ομοιοτήτων και των διαφορών των δύο προσεγγίσεων.
Το κεντρικό θέμα του μαθήματος είναι το ερώτημα «τί συνιστά γνώση» και το συναφές μ' αυτό «πότε γνωρίζω». Το μάθημα εξετάζει το αντικείμενο της γνώσης και τις προϋποθέσεις της. Χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, που αφορά τον Πλάτωνα, μελετάμε το παράδοξο του Μένωνα, την διάκριση νοητού-αισθητού και νόησης-αίσθησης στον Φαίδωνα και την αντιστοιχία αντικειμένων και ειδών γνώσης στην «διαιρεμένη γραμμή» της Πολιτείας. Στο δεύτερο μέρος, που αφορά τον Αριστοτέλη, μελετάμε την θεωρία του περί επιστήμης σε επιλεγμένα αποσπάσματα των Αναλυτικών υστέρων, και την θεωρία της εντελεχεία γνώσης στο Περί ψυχής. Μία τελική διάλεξη επικεντρώνεται στην ανακεφαλαίωση των ομοιοτήτων και των διαφορών των δύο προσεγγίσεων.
Περίγραμμα
Ύλη των Εξετάσεων
Η ύλη των εξετάσεων περιλαμβάνει:
1. από το βιβλίο του Nicholas P. White, Ο Πλάτων για τη γνώση και την πραγματικότητα, εκδ. Gutenberg, τις σελίδες 37-44, 69-103, 105-137 και 139-161.
2. από το βιβλίο των Μισέλ Κρυμπελλιέ-Πιερ Πελλεγκρέν, Αριστοτέλης. Ο φιλόσοφος και οι επιστήμες, εκδ. Εστία, τις σελίδες 42-59, 66-75, 80-114.
Μαθησιακοί στόχοι
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής:
- θα έχει μία γενική αλλά εμπεριστατωμένη εικόνα των θεωριών περί γνώσης του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη,
- θα μπορεί να αναγνωρίζει τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο αυτών φιλοσόφων αναφορικά με το ζήτημα του τί συνιστά γνώση και να τις αναφέρει στις διαφορετικές προσεγγίσεις τους ως προς το ζήτημα του ορισμού και της φύσης του πραγματικού,
- θα μπορεί να συνδέει μεταξύ τους τις θέσεις που αναπτύσσονται σε διαφορετικά κείμενα του κάθε φιλοσόφου ως προς το ζήτημα της γνώσης,
- θα μπορεί να διακρίνει πως και γιατί διαφέρουν οι λύσεις που προτείνουν αυτοί οι δύο φιλόσοφοι αναφορικά με το πρόβλημα της γνώσης.
Μέθοδοι διδασκαλίας
Το μάθημα έχει σκοπό να εισαγάγει τους φοιτητές στην κατανόηση της φιλοσοφικής αντιπαράθεσης αναφορικά με ένα θέμα, δηλαδή αποσκοπεί να τους γνωρίσει ότι διαφορετικοί φιλόσοφοι μπορούν να προτείνουν αντίθετες πλήν όμως εξίσου πειστικές και λειτουργικές λύσεις για το ίδιο, εξαιρετικά κρίσιμο θέμα. Γι αυτό, τομάθημα αναδεικνύει την κοινή μέριμνα των δύο φιλοσόφων για το συγκεκριμένο θέμα και συνάμα την διαφορετική αφετηρία τής προσέγγισης του καθενός. Επειδή το μάθημα είναι υποχρεωτικό και δεν είναι δυνατή η συμμετοχή όλων των φοιτητών σε παρουσιάσεις, το συγκεκριμένο μάθημα πλαισιώνεται από φροντιστήριο στο οποίο οι φοιτητές, χωρισμένοι σε ομάδες, αναλαμβάνουν να κάνουν προφορικές παρουσιάσεις και γραπτές εργασίες.
Μέθοδοι αξιολόγησης
Πρόοδοι, τελική γραπτή εξέταση
Προαπαιτούμενα
Εισαγωγικές γνώσεις βασικών θέσεων της πλατωνικής και της αριστοτελικής μεταφυσικής και γνωσιοθεωρίας
Διδάσκοντες
Ελένη Περδικούρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
Βιβλιογραφία
- BARNES, J. (επ.), The Cambridge Companion to Aristotle, COP, 1995.
- KRAUT, R. (επ.), The Cambridge Companion to Plato, COP, 1992.
- ΚΡΥΜΠΕΛΛΙΕ, Μ. - ΠΕΛΛΕΓΚΡΕΝ, Π., Αριστοτέλης. Ο φιλόσοφος και οι επιστήμες, Εστία, Αθήνα 2011.
- WHITE, N., Ο Πλάτων για τη γνώση και την πραγματικότητα, Γκούτεμπεργκ, Αθήνα 2012.
Περιεχόμενο μαθήματος
Ενότητα 1η - Το ερώτημα της γνώσης
Ενότητα 2η - Πλάτων - Βιογραφία και έργα
Ενότητα 3η - Πώς τίθεται το πρόβλημα του ορισμού στον Μένωνα του Πλάτωνα
Ενότητα 4η - Η ανωτερότητα των νοητών έναντι των αισθητών στον Φαίδωνα του Πλάτωνα
Ενότητα 5η - Αντικείμενα και είδη γνώσης στην Πολιτεία
Ενότητα 6η - Αριστοτέλης - Βιογραφία και έργα
Ενότητα 7η - Πότε γνωρίζω;
Ενότητα 8η - Τα αντικείμενα της γνώσης και τα αντικείμενα της έρευνας
Ενότητα 9η - Η γνώση των πραγμάτων και η γνώση των αρχών
Ενότητα 10η - Βιβλιογραφία και Επιπρόσθετο Υλικό
Η ύλη των εξετάσεων περιλαμβάνει:
1. από το βιβλίο του Nicholas P. White, Ο Πλάτων για τη γνώση και την πραγματικότητα, εκδ. Gutenberg, τις σελίδες 37-44, 69-103, 105-137 και 139-161.
2. από το βιβλίο των Μισέλ Κρυμπελλιέ-Πιερ Πελλεγκρέν, Αριστοτέλης. Ο φιλόσοφος και οι επιστήμες, εκδ. Εστία, τις σελίδες 42-59, 66-75, 80-114.
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής:
- θα έχει μία γενική αλλά εμπεριστατωμένη εικόνα των θεωριών περί γνώσης του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη,
- θα μπορεί να αναγνωρίζει τις διαφορετικές προσεγγίσεις των δύο αυτών φιλοσόφων αναφορικά με το ζήτημα του τί συνιστά γνώση και να τις αναφέρει στις διαφορετικές προσεγγίσεις τους ως προς το ζήτημα του ορισμού και της φύσης του πραγματικού,
- θα μπορεί να συνδέει μεταξύ τους τις θέσεις που αναπτύσσονται σε διαφορετικά κείμενα του κάθε φιλοσόφου ως προς το ζήτημα της γνώσης,
- θα μπορεί να διακρίνει πως και γιατί διαφέρουν οι λύσεις που προτείνουν αυτοί οι δύο φιλόσοφοι αναφορικά με το πρόβλημα της γνώσης.
Το μάθημα έχει σκοπό να εισαγάγει τους φοιτητές στην κατανόηση της φιλοσοφικής αντιπαράθεσης αναφορικά με ένα θέμα, δηλαδή αποσκοπεί να τους γνωρίσει ότι διαφορετικοί φιλόσοφοι μπορούν να προτείνουν αντίθετες πλήν όμως εξίσου πειστικές και λειτουργικές λύσεις για το ίδιο, εξαιρετικά κρίσιμο θέμα. Γι αυτό, τομάθημα αναδεικνύει την κοινή μέριμνα των δύο φιλοσόφων για το συγκεκριμένο θέμα και συνάμα την διαφορετική αφετηρία τής προσέγγισης του καθενός. Επειδή το μάθημα είναι υποχρεωτικό και δεν είναι δυνατή η συμμετοχή όλων των φοιτητών σε παρουσιάσεις, το συγκεκριμένο μάθημα πλαισιώνεται από φροντιστήριο στο οποίο οι φοιτητές, χωρισμένοι σε ομάδες, αναλαμβάνουν να κάνουν προφορικές παρουσιάσεις και γραπτές εργασίες.
Πρόοδοι, τελική γραπτή εξέταση
Εισαγωγικές γνώσεις βασικών θέσεων της πλατωνικής και της αριστοτελικής μεταφυσικής και γνωσιοθεωρίας
Ελένη Περδικούρη, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
- BARNES, J. (επ.), The Cambridge Companion to Aristotle, COP, 1995.
- KRAUT, R. (επ.), The Cambridge Companion to Plato, COP, 1992.
- ΚΡΥΜΠΕΛΛΙΕ, Μ. - ΠΕΛΛΕΓΚΡΕΝ, Π., Αριστοτέλης. Ο φιλόσοφος και οι επιστήμες, Εστία, Αθήνα 2011.
- WHITE, N., Ο Πλάτων για τη γνώση και την πραγματικότητα, Γκούτεμπεργκ, Αθήνα 2012.
Ενότητα 1η - Το ερώτημα της γνώσης
Ενότητα 2η - Πλάτων - Βιογραφία και έργα
Ενότητα 3η - Πώς τίθεται το πρόβλημα του ορισμού στον Μένωνα του Πλάτωνα
Ενότητα 4η - Η ανωτερότητα των νοητών έναντι των αισθητών στον Φαίδωνα του Πλάτωνα
Ενότητα 5η - Αντικείμενα και είδη γνώσης στην Πολιτεία
Ενότητα 6η - Αριστοτέλης - Βιογραφία και έργα
Ενότητα 7η - Πότε γνωρίζω;
Ενότητα 8η - Τα αντικείμενα της γνώσης και τα αντικείμενα της έρευνας
Ενότητα 9η - Η γνώση των πραγμάτων και η γνώση των αρχών
Ενότητα 10η - Βιβλιογραφία και Επιπρόσθετο Υλικό
Τί γνωρίζουμε, δηλαδή ποιά είναι τα αντικείμενα της γνώσης μας;
Όντα και ορισμοί.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα όντα και άρα αντικείμενα της γνώσης είναι μόνο οι Ιδέες. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη όντα είναι μόνο τα καθέκαστα, αλλά αντικείμενα της γνώσης είναι τα καθόλου τα οποία αντλούμε από τα καθέκαστα με μία διαδικασία αφαίρεσης.
Στοιχεία για τη ζωή του Πλάτωνα.
Στοιχεία για το έργο -τους Διαλόγους- του Πλάτωνα.
Ερώτηση του Μένωνα στον Σωκράτη: Μπορεί να διδαχθεί η αρετή; 71 b.
Κεντρική διάκριση μεταξύ του «τί ?στι» και το? «?πο?ον (?στί)», δηλαδή διάκριση μεταξύ του τι είναι ένα πράγμα -ερώτημα που αποσκοπεί στην ανεύρεση της ουσίας του- και των ιδιοτήτων του πράγματος.
Σε τι συνίσταται ο ορισμός;
Μελέτη και ανάλυση των παρακάτων θέσεων:
- Πρώτη σημαντική διάκριση: μεταξύ α?σθησης και νόησης,
- Δεύτερη σημαντική διάκριση: μεταξύ της ιδιότητας χ και του ίδιου του χ,
- Συγγένεια της ψυχής με τις Ιδέες,
- Θεμελίωση της ανωτερότητας των νοητών επί της αμεταβλητότητάς τους,
- Το έργο της φιλοσοφίας,
- Οι Ιδέες ως α?τια.
Μελέτη και ανάλυση των ακολούθων:
Α. Μόνο οι Ιδέες αποτελούν αντικείμενα γνώσης διότι μόνον αυτές είναι 'καθ' α?τ?ς' κα? '?σαύτως ?χουσαι'.
B. Η αλληγορία της 'διαιρεμένης γραμμής' στο 6ο βιβλίο.
Γ. Κριτική των μαθηματικών. Η ανωτερότητα της φιλοσοφίας και της διαλεκτικής μεθόδου.
Δ. Η αλληγορία του ήλιου και η ανακάλυψη του Αγαθού ως προϋπόθεσης της γνώσης στο 6ο βιβλίο.
Ε. Τα 'μέγιστα μαθήματα' ως προπαίδευση για την αναγωγή στο Αγαθό στο 7ο βιβλίο. Η διαλεκτική ως κορωνίδα των επιστημών.
Ζ. Η διαλεκτική ως μέθοδος «διαίρεσης και συναίρεσης» στον Φα?δρο (263 c-265 e).
Μελέτη και ανάλυση των ακόλουθων:
Α. Τα κριτήρια της γνώσης
(Μετά τα Φυσικά Α 1 και Αναλυτικά Ύστερα Ι 2, 71 b),
B. Επιστήμη,
Γ. Ο αποδεικτικός συλλογισμός: Αν. Υστ. Ι 2, 71 b 16,
Δ. Διάκριση μεταξύ «γνωριμώτερον καθ' ?μ?ς» και «γνωριμώτερον καθ' α?τό, ή ?πλώς ή φύσει»,
Ε. Η ανακάλυψη του μέσου ?ρου ως αιτίας.
Στοιχεία για τη ζωή του Αριστοτέλη.
Στοιχεία για το έργο του Αριστοτέλη.
Μελέτη και ανάλυση των ακόλουθων:
Α. Αντικείμενα της πραγματικότητας,
Β. Τα 4 αντικείμενα της έρευνας και οι 2 οδοί διερεύνησης: Αν. Υστ. 89 b,
Γ. Θεωρία της ουσίας,
Δ. Στατική ανάλυση της ουσίας. Συστατικά της ουσίας: μορφή και ύλη. Διάκριση ουσίας- υποστρώματος,
Ε. Δυναμική ανάλυση της ουσίας: Αιτιότητα και το ζεύγος δυνάμει-ενεργεία.
Μελέτη και ανάλυση των ακόλουθων θέσεων:
- Η γνώση στηρίζεται σε πρότερη γνώση,
- Αποδοχή του παραδόξου του Μένωνα,
- Κριτική της πλατωνικής θεωρίας της ανάμνησης,
- Η λύση του Αριστοτέλη.
Βιβλιογραφικές αναφορές και επιπρόσθετο υλικό.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 9696
Αρ. Προβολών : 64989
