ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΜΝΗΜΗ [ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2024]
Ιωάννης Παπαθεοδώρου
Στο μάθημα αυτό εξετάζεται η πεζογραφία της Μεταπολίτευσης ως μορφή «πολιτισμικής μνήμης», στη νεότερη και σύγχρονη Ελλάδα. Η πολιτισμική μνήμη, ακριβώς επειδή στηρίζεται στην ιδιαίτερη σχέση των λογοτεχνικών κειμένων με τη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας, παράγει εικόνες για το ιστορικό παρελθόν και αναδεικνύει τις αναπαραστάσεις του στο παρόν. Το μάθημα επικεντρώνεται ειδικότερα στο «ιστορικό μυθιστόρημα» και στην ένταξη των ιστορικών και αρχειακών τεκμηρίων στο μυθοπλαστικό λόγο. Με έμφαση στη μείξη των αφηγηματικών ειδών, στην «τεκμηριο-πλασία» και στη «μετα-μυθοπλασία», το μάθημα εξετάζει την έννοια του «αρχείου» τόσο ως αφηγηματική σύμβαση αληθοφάνειας όσο και ως υλικό ίχνος του παρελθόντος. Μέσα από μια σειρά τεκμηρίων (επιστολικός λόγος, οπτικο-ακουστικά αρχεία, αποκόμματα τύπου και εφημερίδων, χειρόγραφα, μαρτυρίες κλπ), το μάθημα διερευνά την πολυφωνία της μεταπολιτευτικής πεζογραφίας και τη σχέση της λογοτεχνίας με την ιστορία.
ΛιγότεραΣτο μάθημα αυτό εξετάζεται η πεζογραφία της Μεταπολίτευσης ως μορφή «πολιτισμικής μνήμης», στη νεότερη και σύγχρονη Ελλάδα. Η πολιτισμική μνήμη, ακριβώς επειδή στηρίζεται στην ιδιαίτερη σχέση των λογοτεχνικών κειμένων με τη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας, παράγει εικόνες για το ιστορικό παρελθόν και αναδεικνύει τις αναπαραστάσεις του στο παρόν. Το μάθημα επικεντρώνεται ειδικότερα στο «ιστορικό μυθιστόρημα» και στην ένταξη των ιστορικών και αρχειακών τεκμηρίων στο μυθοπλαστικό λόγο. Με έμφαση στη μείξη των αφηγηματικών ειδών, στην «τεκμηριο-πλασία» και στη «μετα-μυθοπλασία», το μάθημα εξετάζει την έννοια του «αρχείου» τόσο ως αφηγηματική σύμβαση αληθοφάνειας όσο και ως υλικό ίχνος του παρελθόντος. Μέσα από μια σειρά τεκμηρίων (επιστολικός λόγος, οπτικο-ακουστικά αρχεία, αποκόμματα τύπου και εφημερίδων, χειρόγραφα, μαρτυρίες κλπ), το μάθημα διερευνά την πολυφωνία της μεταπολιτευτικής πεζογραφίας και τη σχέση της λογοτεχνίας με την ιστορία.
Στο μάθημα αυτό εξετάζεται η πεζογραφία της Μεταπολίτευσης ως μορφή «πολιτισμικής μνήμης», στη νεότερη και σύγχρονη Ελλάδα. Η πολιτισμική μνήμη, ακριβώς επειδή στηρίζεται στην ιδιαίτερη σχέση των λογοτεχνικών κειμένων με τη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας, παράγει εικόνες για το ιστορικό παρελθόν και αναδεικνύει τις αναπαραστάσεις του στο παρόν. Το μάθημα επικεντρώνεται ειδικότερα στο «ιστορικό μυθιστόρημα» και στην ένταξη των ιστορικών και αρχειακών τεκμηρίων στο μυθοπλαστικό λόγο. Με έμφαση στη μείξη των αφηγηματικών ειδών, στην «τεκμηριο-πλασία» και στη «μετα-μυθοπλασία», το μάθημα εξετάζει την έννοια του «αρχείου» τόσο ως αφηγηματική σύμβαση αληθοφάνειας όσο και ως υλικό ίχνος του παρελθόντος. Μέσα από μια σειρά τεκμηρίων (επιστολικός λόγος, οπτικο-ακουστικά αρχεία, αποκόμματα τύπου και εφημερίδων, χειρόγραφα, μαρτυρίες κλπ), το μάθημα διερευνά την πολυφωνία της μεταπολιτευτικής πεζογραφίας και τη σχέση της λογοτεχνίας με την ιστορία.
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ
Στην ενότητα αυτή γίνεται μια εισαγωγική περιδιάβαση στην πεζογραφική παραγωγή της Μεταπολίτευσης, με ειδικές αναφορές στα ιστορικά, ιδεολογικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της περιόδου. Εξετάζονται ζητήματα περιοδολόγησης, ιστοριογραφικά σχήματα, τομές και συνέχειες, στα χρόνια 1974-2000.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Στην ενότητα αυτή εξετάζονται τρεις κεντρικές έννοιες που ορίζουν το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος : η έννοια της πολιτισμικής μνήμης (Jan Assman) η έννοια της πολυφωνίας και της διαλογικότητας (Mikhail Bakhtin) και η έννοια του αρχείου (Walter Benjamin, Michel DeCertau, Arlette Farge).
ΕΦΗΜΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ
Στην ενότητα αυτή, αναλύονται παραδειγματικές περιπτώσεις λογοτεχνικών κειμένων που ενσωματώνουν στην αφήγηση τεκμήρια από τις εφημερίδες και τον Τύπο της εποχής. Μέσα από το στοιχείο της πολιτικής επικαιρότητας και των «εφήμερων ειδήσεων», περιγράφονται οι αφηγηματικές τεχνικές του ρεαλισμού αλλά και η στροφή της μυθοπλασίας στην καθημερινότητα.
(Στρατής Τσίρκας, Χαμένη Άνοιξη / Θανάσης Βαλτινός, Στοιχεία για τη δεκαετία του ?60)
Ο ΕΑΥΤΟΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
Στην ενότητα αυτή, αναλύονται αφηγηματικά κείμενα που ενσωματώνουν επιστολικά και ημερολογιακά τεκμήρια καθώς και προσωπικές μαρτυρίες. Μέσα από τις διαφορετικές «αφηγήσεις εαυτού» εξετάζεται η αναπαράσταση της βιωμένης εμπειρίας και ο αυτοβιογραφικός λόγος, ιδιαίτερα στις όψεις που συνδέουν την ιδιωτική με τη δημόσια σφαίρα.
(Άρης Αλεξάνδρου, Κιβώτιο / Γιώργος Ιωάννου, Η πρωτεύουσα των προσφύγων, Θανάσης Βαλτινός, Στοιχεία για τη δεκαετία του ?60 / Ρέα Γαλανάκη, Θα υπογράφω Λουί, Νίκος Μπακόλας, Η Κεφαλή)
ΗΧΟΤΟΠΙΑ
Στην ενότητα αυτή, μελετώνται χαρακτηριστικά πεζογραφήματα που εξετάζουν αρχεία ήχου, ραδιοφώνου καθώς και αστικά «ηχο-τοπία» της καθημερινότητας. Η σύζευξη ήχου και λόγου ως ιδιαίτερη εκδοχή της πολιτισμικής μνήμης και της «προφορικής ιστορίας» αναλύεται με κύρια έμφαση στην αισθητηριακή διάσταση της λογοτεχνίας.
(Αλέξ. Κοτζιάς, Αντιποίησις Αρχής, Θανάσης Βαλτινός, Στοιχεία για τη δεκαετία του ?60, Πάνος Θεοδωρίδης, Το ηχομυθιστόρημα του Καπετάν Άγρα).
ΑΦΗΓΗΣΗ, ΕΙΡΩΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ
Στην ενότητα αυτή, εξετάζεται η υπέρβαση του «ιστορικού» μυθιστορήματος μέσα από εκδοχές μεταμυθοπλασίας που αναδεικνύουν προγραμματικά την αρχειακή στροφή της πεζογραφίας. Παράλληλα, εξετάζεται η ειρωνική τροπικότητα της αφήγησης και η μυθοπλαστική διάσταση των τεκμηρίων.
(Θανάσης Βαλτινός, Τρία ελληνικά μονόπρακτα)
Η ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ
Στην ενότητα αυτή, εξετάζονται τα ζητήματα ποιητικής του «αρχειακού μυθιστορήματος» ως μιας νέας λογοτεχνικής εκδοχής για τις σχέσεις ανάμεσα στη συλλογή υλικού, την τεκμηρίωση, την αφήγηση και τη μνήμη. Παράλληλα, τονίζεται η αλλαγή στο ρόλο του συγγραφέα («συγγραφέας-συλλέκτης») καθώς και στη δομή της αφήγησης, η οποία ακολουθεί την οργάνωση και την ταξινόμηση του «αρχείου». Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για τις μειονοτικές, περιθωριακές ή περιφερειακές «φωνές» του παρελθόντος καθώς και για την αναπαράσταση κοινωνικών ομάδων και υποκειμένων, που, για καιρό, ανήκαν στα «βουβά πρόσωπα» της ιστορίας.
