ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ [ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2024]
Ιωάννης Παπαθεοδώρου
Στο μάθημα αυτό εξετάζεται η επικοινωνιακή διάσταση του «λογοτεχνικού φαινομένου» καθώς και η πρόσληψη της λογοτεχνίας στη «δημόσια σφαίρα», κατά τον 19ου και 20ού αιώνα. Μέσα από τη μελέτη παραδειγματικών περιπτώσεων και συγκεκριμένων κειμένων, γίνεται αναφορά στον τρόπο που η λογοτεχνία επηρέασε το «γλωσσικό ζήτημα», την επινόηση της παράδοσης, τα σύμβολα και τις «μυθολογίες», που σφράγισαν τη νεοελληνική κουλτούρα. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στις περιπτώσεις που η λογοτεχνία αντιμετωπίστηκε ως «επικίνδυνη» γραφή, προκαλώντας τους λογοκριτικούς μηχανισμούς της εξουσίας ή τη δημόσια αντίδραση και τον ηθικό πανικό. Το μάθημα αναδεικνύει το διαλογικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας με την κοινωνία, την ενεργή συμμετοχή των αναγνωστών στην παραγωγή της ερμηνείας και εστιάζει στη συγκρότηση της λογοτεχνικής «δημόσιας σφαίρας» ως ένα αυτόνομο πεδίο της επικοινωνίας.
ΛιγότεραΣτο μάθημα αυτό εξετάζεται η επικοινωνιακή διάσταση του «λογοτεχνικού φαινομένου» καθώς και η πρόσληψη της λογοτεχνίας στη «δημόσια σφαίρα», κατά τον 19ου και 20ού αιώνα. Μέσα από τη μελέτη παραδειγματικών περιπτώσεων και συγκεκριμένων κειμένων, γίνεται αναφορά στον τρόπο που η λογοτεχνία επηρέασε το «γλωσσικό ζήτημα», την επινόηση της παράδοσης, τα σύμβολα και τις «μυθολογίες», που σφράγισαν τη νεοελληνική κουλτούρα. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στις περιπτώσεις που η λογοτεχνία αντιμετωπίστηκε ως «επικίνδυνη» γραφή, προκαλώντας τους λογοκριτικούς μηχανισμούς της εξουσίας ή τη δημόσια αντίδραση και τον ηθικό πανικό. Το μάθημα αναδεικνύει το διαλογικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας με την κοινωνία, την ενεργή συμμετοχή των αναγνωστών στην παραγωγή της ερμηνείας και εστιάζει στη συγκρότηση της λογοτεχνικής «δημόσιας σφαίρας» ως ένα αυτόνομο πεδίο της επικοινωνίας.
Στο μάθημα αυτό εξετάζεται η επικοινωνιακή διάσταση του «λογοτεχνικού φαινομένου» καθώς και η πρόσληψη της λογοτεχνίας στη «δημόσια σφαίρα», κατά τον 19ου και 20ού αιώνα. Μέσα από τη μελέτη παραδειγματικών περιπτώσεων και συγκεκριμένων κειμένων, γίνεται αναφορά στον τρόπο που η λογοτεχνία επηρέασε το «γλωσσικό ζήτημα», την επινόηση της παράδοσης, τα σύμβολα και τις «μυθολογίες», που σφράγισαν τη νεοελληνική κουλτούρα. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στις περιπτώσεις που η λογοτεχνία αντιμετωπίστηκε ως «επικίνδυνη» γραφή, προκαλώντας τους λογοκριτικούς μηχανισμούς της εξουσίας ή τη δημόσια αντίδραση και τον ηθικό πανικό. Το μάθημα αναδεικνύει το διαλογικό χαρακτήρα της λογοτεχνίας με την κοινωνία, την ενεργή συμμετοχή των αναγνωστών στην παραγωγή της ερμηνείας και εστιάζει στη συγκρότηση της λογοτεχνικής «δημόσιας σφαίρας» ως ένα αυτόνομο πεδίο της επικοινωνίας.
Στην ενότητα αυτή γίνεται μια εισαγωγική περιδιάβαση στο πεδίο της επικοινωνίας, με ειδικές αναφορές στις παράλληλες εξελίξεις των Λογοτεχνικών Σπουδών και τη διεπιστημονική διασταύρωσή τους με τις σπουδές της επικοινωνίας. Ειδικότερα, αναφέρονται εκείνες οι όψεις της Θεωρίας της Λογοτεχνίας που εστιάζουν στην επικοινωνιακή διάσταση των λογοτεχνικών κειμένων.
Στην ενότητα αυτή εξετάζονται τρεις κεντρικές έννοιες που ορίζουν το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος : η έννοια της διαλογικότητας (Μπαχτίν), η θεωρία της πρόσληψης (Jauss) και η έννοια της δημόσιας σφαίρας (Χάμπερμας).
Στην ενότητα αυτή, αναλύονται παραδειγματικές περιπτώσεις κειμένων που αναφέρονται στο «γλωσσικό ζήτημα». Από τη μεταγραφή σε καθαρεύουσα του σολωμικού Ύμνου, έως τη συμβολή του Ψυχάρη και τη μεταγένεστερη «δίκη των τόνων» διερευνώνται οι τρόποι με τους οποίους η λογοτεχνία σφράγισε μια μείζονα πολιτισμική αλλά και ιδεολογική διαμάχη γύρω από τη χρήση της γλώσσας.
Στην ενότητα αυτή, εξετάζονται κείμενα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επινόηση της παράδοσης καθώς και στην καθιέρωση συμβολικών κωδίκων για την ερμηνεία του παρελθόντος. Το «Κρυφό Σχολειό» και το 1821, η αναβίωση των Δελφικών εορτών αλλά και η «ανακάλυψη» του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις κειμένων που η λογοτεχνία συνέβαλε καταλυτικά στον εθνοσυμβολισμό και στη συλλογική μνήμη.
Στην ενότητα αυτή, μελετώνται χαρακτηριστικές περιπτώσεις κειμένων που βρέθηκαν στο επίκεντρο της δημόσιας σφαίρας, λόγω των αντιδράσεων ή του «ηθικού πανικού» που προκάλεσε η δημοσίευση τους. Εξετάζοντας κυρίως τους μηχανισμούς καταστολής και λογοκρισίας από την Πάπισσα Ιωάννα του Ροΐδη μέχρι τη «δήλωση» του Γ. Σεφέρη κατά της χούντας των συνταγματαρχών, η ενότητα αναδεικνύει τη λογοτεχνία ως «επικίνδυνη» ή «αντιρρητική» γραφή.
Στην ενότητα αυτή αναλύεται η έννοια της «λογοτεχνικής δημόσιας σφαίρας» και τονίζεται η σχέση της με την έντυπη και ηλεκτρονική δημοσιογραφία. Ειδικότερα, τονίζεται η έννοια της λογοτεχνικής κριτικής και της ιστορίας της, καθώς και η σύνδεση της με τα περιοδικά και τον Τύπο.
Στην ενότητα αυτή, αναπτύσσονται οι μέθοδοι έρευνας και ανάλυσης της αναγνωστικής ανταπόκρισης καθώς και του «γούστου» στην εποχή της μαζικής και «δημοφιλούς» κουλτούρας.
