Βυζαντινή Ιστορία

Με την εισαγωγική διάλεξη επιδιώκεται η εισαγωγή των φοιτητών στη Βυζαντινή Ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζεται η βασική ορολογία, οι περίοδοι και  οι ιδεολογικές αντιλήψεις οι οποίες διαμορφώνουν τις εναλλακτικές χρονολογίες ενάρξεως και λήξεως της Βυζαντινής περιόδου.

Στη δεύτερη διάλεξη παρουσιάζονται σημαντικοί ιστορικοί σταθμοί του 4ου αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται, ανάμεσα στα άλλα, η νομιμοποίηση του Χριστιανισμού από τον Μ. Κων/νο, η αναγόρευσή του σε επίσημη θρησκεία του κράτους από τον Μ. Θεοδόσιο και η ενδιάμεση αποτυχημένη απόπειρα του Ιουλιανού για την παλινόρθωση ενός συγκριτιστικού  νεοπλατωνίζοντος παγανισμού.

Στην τρίτη διάλεξη παρουσιάζονται σημαντικοί ιστορικοί σταθμοί του 5ου αιώνα (395-457), όπως η ίδρυση του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως, η ανέγερση των Θεοδοσιανών Τειχών, η έκδοση του Θεοδοσιανού Κώδικος, η οριστική διατύπωση του Ορθοδόξου δόγματος από την Δ' Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνος.

Η τέταρτη διάλεξη εστιάζει σε σημαντικούς ιστορικούς σταθμούς του δευτέρου μισού του 5ου αιώνα (457-518), όπως η οριστική αποτροπή του εκγερμανισμού της Αυτοκρατορίας, η πτώση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους, η συνετή οικονομική, θρησκευτική και εξωτερική πολιτική του Αναστασίου.

Η πέμπτη διάλεξη επικεντρώνεται στα ιστορικά γεγονότα του Έκτου Αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζοντα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλικής εξουσίας του Ιουστίνου Α? (518-527) και του Ιουστινιανού Α? (527-548), όπως η Σφαγή των Χριστιανών της Υεμένης από τον Εβραίο βασιλιά τους, ο Α? Περσικός Πόλεμος, ο Ιουστινιάνειος Κώδικας, η Αιώνιος Ειρήνη, η καταστολή της Στάσης του Νίκα, η κατάλυση του βανδαλικού κράτους, η κατάληψη της Ρώμης, θυρανοίξια Αγίας Σοφίας, Β? Περσικός Πόλεμος και ο Β? Οστρογοτθικ?ς Πόλεμος. 

Η έκτη διάλεξη εστιάζει στα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν τη δεύτερη περίοδο της βασιλείας του Ιουστινιανού Α? (548-565) και των διαδόχων του. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, εξετάζεται ο Γ? Περσικός Πόλεμος, η καταδίκη του μονοφυσιτισμού από την Ε? Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, η Πεντηκονταετής συνθήκη ειρήνης ανάμεσα στο Βυζάντιο και τους Πέρσες, η νίκη του Μαυρικίου εναντίον των Περσών και οι συνθήκες ανάμεσα στου Αβάρους και το Βυζάντιο.

Η έβδομη διάλεξη επικεντρώνεται στην παρουσίαση σημαντικών ιστορικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν τον Έβδομο Αιώνα, μια περίοδο μεγάλης κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας διακυβεύεται η ύπαρξη ακόμα και της ίδιας της αυτοκρατορίας. Στο μάθημα παρουσιάζονται αναλυτικά τα θρησκευτικά και πολιτικά γεγονότα που συντελέστηκαν επί της βασιλείας του Ηρακλείου και των διαδόχων του, αλλά και οι συγκρούσεις Βυζαντίου-Περσών (πρώτος κίνδυνος) και Βυζαντινών-Αράβων (δεύτερος κίνδυνος).

Η όγδοη διάλεξη εστιάζει στα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν τον όγδοο αιώνα επί της βασιλείας των Ισαύρων. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζεται η θεολογική και πολιτική διαμάχη που συντάραξε τη ζωή της βυζαντινής αυτοκρατορίας ολόκληρο τον 8ο και τις αρχές του 9ου αιώνα, η Εικονομαχία. Μέσα από την ιστορική αφήγηση οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν την πρώτη περίοδο της διαμάχης ανάμεσα στους εικονομάχους και στους εικονόφιλους κατά την οποία οι Ίσαυροι βασιλείς (Λέων Γ΄, Κωνσταντίνος Ε΄ και Λέων Δ΄) κήρυξαν σκληρό διωγμό κατά των εικόνων και απαγόρευσαν τη δημόσια λατρεία τους. Το μάθημα ολοκληρώνεται με την λήξη της πρώτης περιόδου της Εικονομαχίας το 787 με την αναστήλωση των εικόνων από την Ειρήνη την Αθηναία.

Η ένατη διάλεξη εστιάζει στα ιστορικά γεγονότα που συντάραξαν το Βυζάντιο τον 9ο αιώνα. Αρχικά παρουσιάζονται τα δημοσιονομικά μέτρα, οι «κακώσεις», που πήρε ο Νικηφόρος Α? για την ανόρθωση της οικονομίας του βυζαντινού κράτους. Στη συνέχεια οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν τη δεύτερη περίοδο της εικονομαχίας που ξεκίνησε το 815 από τον Λέοντα Ε΄ τον Αρμένιο, συνεχίσθηκε από τον Μιχαήλ Β΄ τον Τραυλό, έφθασε στο αποκορύφωμά της επί Θεόφιλου και έληξε το 843 με την οριστική αναστήλωση των εικόνων από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, που εορτάζεται την Κυριακή της Ορθοδοξία. Στο μάθημα επίσης εξετάζονται οι σχέσεις Βυζαντίου-Αράβων, το κίνημα του Θωμά Σλάβου, οι σχέσεις Βυζαντίου-Βουλγάρων, καθώς και ο εκχριστιανισμός των Βούλγαρων.

Η δέκατη διάλεξη εστιάζει στα σημαντικότερα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο πρώτο μισό του δέκατου αιώνα. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι εξελίξεις που σημειώθηκαν την εποχή εκείνη σε διοικητικό, νομοθετικό και πνευματικό επίπεδο. Το μάθημα επικεντρώνεται στο συγγραφικό και μεταρρυθμιστικό έργο του Κωνσταντίνου Ζ? Πορφυρογέννητου.

Η ενδέκατη διάλεξη εστιάζει στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν την περίοδο βασιλείας της Μακεδονικής Δυναστείας το δεύτερο μισό του  δέκατου αιώνα. Αναλυτικότερα εξετάζεται η νίκη του Λέοντος Φωκά επί του Σάιφ αλ Ντάουλα, η ανάκτηση της Κρήτης, η κατάληψη της Μοψουεστίας και της Ταρσού από τον Νικηφόρο Φωκά, η επιτυχής εκστρατεία του Ιωάννη Τζιμισκή εναντίον των Αράβων και η νίκη του εναντίον των Ρώσων.

Η δωδέκατη διάλεξη επικεντρώνεται στα σημαντικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Βυζάντιο το πρώτο μισό του ενδέκατου αιώνα επί της βασιλείας των αυτοκρατόρων της Μακεδονικής Δυναστείας. Αναλυτικότερα παρουσιάζεται το έργο ενός από τους σπουδαιότερους αυτοκράτορες της Μακεδονικής Δυναστείας, του Βασιλείου Β? Βουλγαροκτόνου. Στο μάθημα αναλύεται ενδελεχώς η νίκη του επί των Βουλγάρων και των Αράβων, η καταστολή εσωτερικών επαναστάσεων και η επιβολή του «αλληλέγγυου» στους πλουσίους. Επίσης, γίνεται μια σύντομη αναφορά στη δράση των αυτοκρατόρων της Μακεδονικής Δυναστείας: Κων/νο Η? (1025-1028), Ρωμανό Γ? Αργυρό (1028-1034), Μιχαήλ Δ? Παφλαγόνα (1034-1041), Μιχαήλ Ε? Καλαφάτη (1041-1042), Ζωή Πορφυρογέννητη (1042), Κων/νο Θ? Μονομάχο (1042-1055).

Η δέκατη τρίτη διάλεξη επικεντρώνεται στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Βυζάντιο το δεύτερο μισό του ενδέκατου αιώνα επί της βασιλείας των τελευταίων αυτοκρατόρων της Μακεδονικής Δυναστείας και επί της βασιλείας των Δουκών και Κομνηνών. Αναλυτικότερα στο πρώτο μέρος της διάλεξης παρουσιάζεται η δράση της Θεοδώρας Πορφυρογέννητης (1055-1056) και του Μιχαήλ ?? Στρατιωτικού (1056-1057). Το δεύτερο μέρος του μαθήματος εστιάζει στο έργο των Δουκών και Κομνηνών: Ισαάκιο Α? Κομνηνό (1057-1059) ? Κων/νο Ι? Δούκα (1059-1067) - Ρωμανό Δ? Διογένη (1067-1071) - Μιχαήλ Ζ? Παραπινάκη (1071-1078) ? Νικηφόρο Γ? Βοτανειάτη (1078-1081). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη Μάχη του Μαντζικέρτ μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και των Σελτζούκων Τούρκων (Αύγουστος 1071) που έληξε με την ήττα των βυζαντινών στρατευμάτων.

Η δέκατη τέταρτη διάλεξη επικεντρώνεται στα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Βυζάντιο το πρώτο μισό του δωδέκατου αιώνα, όταν η εξουσία πέρασε στα χέρια της Δυναστείας των Κομνηνών. Με τους Κομνηνούς στο θρόνο, οι δυνατοί έγιναν πολύ ισχυροί πολιτικά. Οι Κομνηνοί αναδιοργάνωσαν το βυζαντινό κράτος και κατέλαβαν αρκετά βυζαντινά εδάφη στη Μικρά Ασία. Ακόμη, σταθεροποίησαν την κυριαρχία τους στη Βαλκανική χερσόνησο και αντιμετώπισαν με επιτυχία τις  πρώτες σταυροφορίες. Στο μάθημα αναλύεται το έργο: του Αλεξίου Α? Κομνηνού (1081-1118), του Ιωάννη Β? Κομνηνού (1118-1143), του Μανουήλ Α? Κομνηνού (1143-1180), του Αλεξίου Β? Κομνηνού (1180-1183) και του Ανδρόνικου Α? Κομνηνού (1183-1185).

Η δέκατη πέμπτη και τελευταία διάλεξη επικεντρώνεται στα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Βυζάντιο το δεύτερο μισό του δωδέκατου αιώνα, όταν ανέβηκαν στο βυζαντινό θρόνο οι Άγγελοι. Η διαμάχη για το θρόνο έκανε τον Αλέξιο Δ΄ Άγγελο (1203-1204) να ζητήσει βοήθεια από τους σταυροφόρους, που τότε ετοίμαζαν την Δ΄ Σταυροφορία. Στο μάθημα αναλύεται ενδελεχώς η Δ? Σταυροφορία, η οποία οδήγησε στην άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) και στη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. 

Συμπληρωματική βιβλιογραφία Βυζαντινής Ιστορίας.