Αρχαία Ελληνική Ιστοριογραφία: Ηρόδοτος
Νικόλαος Γ. Χαραλαμπόπουλος
Οἱ παραδόσεις ἐπικεντρώνονται στὴν ἀνάλυση ἐπιλεγμένων χωρίων ἀπό τρία βιβλία τῶν Ἱστοριῶν τοῦ Ἡροδότου μὲ στόχο τὴν πληρέστερη κατανόηση τῆς ἡροδοτείου ἀφηγήσεως καὶ ἄξονα αναφοράς τὶς προσδοκίες τοῦ ἀρχικοῦ ἀναγνωστικοῦ του κοινού (τρίτο τέταρτο τοῦ 5ου αἰ. π.Χ.). Κεντρικοὶ ἀφηγηματικοὶ ἄξονες ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴν ἡγεμονία τῶν Πεισιστρατιδῶν (τυραννία) σὲ αὐτὴν τῶν Ἀλκμεωνιδῶν (δημοκρατία) καὶ οἱ τρεῖς μεγάλες μάχες τῶν Μηδικῶν (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα)· χωρία ἑρμηνευόμενα ὡς ἱστορικὰ γεγονότα καὶ ὡς ἀφηγηματικὰ σύνολα.
ΛιγότεραΟἱ παραδόσεις ἐπικεντρώνονται στὴν ἀνάλυση ἐπιλεγμένων χωρίων ἀπό τρία βιβλία τῶν Ἱστοριῶν τοῦ Ἡροδότου μὲ στόχο τὴν πληρέστερη κατανόηση τῆς ἡροδοτείου ἀφηγήσεως καὶ ἄξονα αναφοράς τὶς προσδοκίες τοῦ ἀρχικοῦ ἀναγνωστικοῦ του κοινού (τρίτο τέταρτο τοῦ 5ου αἰ. π.Χ.). Κεντρικοὶ ἀφηγηματικοὶ ἄξονες ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴν ἡγεμονία τῶν Πεισιστρατιδῶν (τυραννία) σὲ αὐτὴν τῶν Ἀλκμεωνιδῶν (δημοκρατία) καὶ οἱ τρεῖς μεγάλες μάχες τῶν Μηδικῶν (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα)· χωρία ἑρμηνευόμενα ὡς ἱστορικὰ γεγονότα καὶ ὡς ἀφηγηματικὰ σύνολα.
Οἱ παραδόσεις ἐπικεντρώνονται στὴν ἀνάλυση ἐπιλεγμένων χωρίων ἀπό τρία βιβλία τῶν Ἱστοριῶν τοῦ Ἡροδότου μὲ στόχο τὴν πληρέστερη κατανόηση τῆς ἡροδοτείου ἀφηγήσεως καὶ ἄξονα αναφοράς τὶς προσδοκίες τοῦ ἀρχικοῦ ἀναγνωστικοῦ του κοινού (τρίτο τέταρτο τοῦ 5ου αἰ. π.Χ.). Κεντρικοὶ ἀφηγηματικοὶ ἄξονες ἡ μετάβαση ἀπὸ τὴν ἡγεμονία τῶν Πεισιστρατιδῶν (τυραννία) σὲ αὐτὴν τῶν Ἀλκμεωνιδῶν (δημοκρατία) καὶ οἱ τρεῖς μεγάλες μάχες τῶν Μηδικῶν (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα)· χωρία ἑρμηνευόμενα ὡς ἱστορικὰ γεγονότα καὶ ὡς ἀφηγηματικὰ σύνολα.
Περίγραμμα
Περιεχόμενο μαθήματος
Οι παραδόσεις περιλαμβάνουν ανάλυση επιλεγμένων χωρίων από τρία βιβλία των Ιστοριών του Ηροδότου με στόχο την πληρέστερη κατανόηση της ηροδοτείου αφηγήσεως και άξονα αναφοράς τις προδοκίες του αρχικού αναγνωστικού του κοινού (τρίτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.). Κεντρικοί αφηγηματικοί άξονες τρεις μεγάλες μάχες των Μηδικών Πολέμων (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα) ερμηνευμένες ως ιστορικά γεγονότα και ως αφηγηματικά σύνολα.
Μαθησιακοί στόχοι
Βασικός στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές με το έργο του Ηροδότου. Μέσα από την εκ του σύνεγγυς ολιστική ανάγνωση επιλεγμένων χωρίων από τα τρία πρώτα βιβλία των Ιστοριών οι φοιτητές θα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ηροδότειας αφήγησης.
Βιβλιογραφία
ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
- Bakker, E.J., Ι.J.F. de Jong, Η. van Wees (επιμ.), Εγχειρίδιο ηροδότειων σπουδών, μτφρ. Κ. Δημοπούλου, Αθήνα: Μεταίχμιο 2007.
- Bichler, R., R. Rolinger, Ηρόδοτος, Εισαγωγή στο έργο του, μτφρ. Μ. Καίσαρ, Αθήνα: Καρδαμίτσα 2006.
- Bury, J., Οι αρχαίοι έλληνες ιστορικοί, μτφρ. Γ. Βανδώρος, Αθήνα: Παπαδήμας χχ.
- How, W.W., and J. Wells. A Commentary on Herodotus, vols. 1-2, Oxford 1928.
- Hartog, F., The mirror of Herodotus : the representation of the other in the writing of history, translated by Janet Lloyd, Berkeley, University of California Press, 1988.
- Hude, C., Herodoti Historiae, vols. 1-2, 3rd edition, Oxford 1927, Αθήνα: Καρδαμίτσα.
- Immerwahr, H.R., Ηρόδοτος, P.Ε. Easterling & B.M.W. Knox (eds.), Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Ν. Κονομής, Χρ. Γριμπά, Μ. Κονομή. Αθήνα: Παπαδήμας 1990.
- Lesky, Α., Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Α. Τσοπανάκης, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη 1981.
- Powell, J.E., A Lexicon to Herodotus, Cambridge 1938, rpt. Hildesheim 1966.
- Romm, J., Ηρόδοτος. Η ζωή και το έργο του, μτφρ. Π. Πολυκάρπου, επιμ. Α. Μαρκαντωνάτος, Αθήνα: Τυπωθήτω 2004.
- Strauss, B., Η ναυμαχία της Σαλαμίνας ; μετάφραση από τα αγγλικά Μαρία Παππά προλογικό σημείωμα Αριστοτέλης Δήμητσας, υποναύαρχος, Αθήνα Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, 2005
Ελληνική Βιβλιογραφία
- Άτσαλος, Β., Ηρόδοτος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Γ2, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών 1972.
- Βλάχος, Α., Στα ίχνη του Ηροδότου, Αθήνα: Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν 1984.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Έρευνες στο ύφος του Ηροδότου. Μια μορφή υπερβατού, διδ. ?ιατριβή, Θεσσαλονίκη 1962.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Ηρόδοτος, οκτώ νουβέλες και τέσσερα ανέκδοτα, εισαγωγή, μετάφραση, και πέντε δοκίμια, Αθήνα: Άγρα 2001.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Ηρόδοτος. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, πρόλογος Ι.Θ. Κακριδής, τόμ. 1, Αθήνα: Γκοβόστης χχ.
- Μελίστα, Α., Γ. Σωτηροπούλου, Ηρόδοτος Ιστορίη. ?εκατέσσερα Μελετήματα, Αθήνα: Σμίλη 2004.
- Περυσινάκης, Ι.Ν., Η έννοια του πλούτου στην Ιστορίη του Ηροδότου, ΕΕΦΣΠΙ Παράρτημα 31, Ιωάννινα 1987.
- Σπυρόπουλος, Η., Μακεδόνες και Μακεδονία στον Ηρόδοτο. Αθήνα:Γκοβόστης 1993.
- Σπυρόπουλος, Η., Τα ερωτικά και τα αιμοσταγή του Ηροδότου, Αθήνα: Πατάκης 1998.
Προτεινόμενα συγγράμματα
Οι παραδόσεις περιλαμβάνουν ανάλυση επιλεγμένων χωρίων από τρία βιβλία των Ιστοριών του Ηροδότου με στόχο την πληρέστερη κατανόηση της ηροδοτείου αφηγήσεως και άξονα αναφοράς τις προδοκίες του αρχικού αναγνωστικού του κοινού (τρίτο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ.). Κεντρικοί αφηγηματικοί άξονες τρεις μεγάλες μάχες των Μηδικών Πολέμων (Μαραθώνας, Θερμοπύλες, Σαλαμίνα) ερμηνευμένες ως ιστορικά γεγονότα και ως αφηγηματικά σύνολα.
Βασικός στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι φοιτητές με το έργο του Ηροδότου. Μέσα από την εκ του σύνεγγυς ολιστική ανάγνωση επιλεγμένων χωρίων από τα τρία πρώτα βιβλία των Ιστοριών οι φοιτητές θα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ηροδότειας αφήγησης.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
- Bakker, E.J., Ι.J.F. de Jong, Η. van Wees (επιμ.), Εγχειρίδιο ηροδότειων σπουδών, μτφρ. Κ. Δημοπούλου, Αθήνα: Μεταίχμιο 2007.
- Bichler, R., R. Rolinger, Ηρόδοτος, Εισαγωγή στο έργο του, μτφρ. Μ. Καίσαρ, Αθήνα: Καρδαμίτσα 2006.
- Bury, J., Οι αρχαίοι έλληνες ιστορικοί, μτφρ. Γ. Βανδώρος, Αθήνα: Παπαδήμας χχ.
- How, W.W., and J. Wells. A Commentary on Herodotus, vols. 1-2, Oxford 1928.
- Hartog, F., The mirror of Herodotus : the representation of the other in the writing of history, translated by Janet Lloyd, Berkeley, University of California Press, 1988.
- Hude, C., Herodoti Historiae, vols. 1-2, 3rd edition, Oxford 1927, Αθήνα: Καρδαμίτσα.
- Immerwahr, H.R., Ηρόδοτος, P.Ε. Easterling & B.M.W. Knox (eds.), Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Ν. Κονομής, Χρ. Γριμπά, Μ. Κονομή. Αθήνα: Παπαδήμας 1990.
- Lesky, Α., Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, μτφρ. Α. Τσοπανάκης, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη 1981.
- Powell, J.E., A Lexicon to Herodotus, Cambridge 1938, rpt. Hildesheim 1966.
- Romm, J., Ηρόδοτος. Η ζωή και το έργο του, μτφρ. Π. Πολυκάρπου, επιμ. Α. Μαρκαντωνάτος, Αθήνα: Τυπωθήτω 2004.
- Strauss, B., Η ναυμαχία της Σαλαμίνας ; μετάφραση από τα αγγλικά Μαρία Παππά προλογικό σημείωμα Αριστοτέλης Δήμητσας, υποναύαρχος, Αθήνα Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, 2005
Ελληνική Βιβλιογραφία
- Άτσαλος, Β., Ηρόδοτος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Γ2, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών 1972.
- Βλάχος, Α., Στα ίχνη του Ηροδότου, Αθήνα: Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν 1984.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Έρευνες στο ύφος του Ηροδότου. Μια μορφή υπερβατού, διδ. ?ιατριβή, Θεσσαλονίκη 1962.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Ηρόδοτος, οκτώ νουβέλες και τέσσερα ανέκδοτα, εισαγωγή, μετάφραση, και πέντε δοκίμια, Αθήνα: Άγρα 2001.
- Μαρωνίτης, Δ.Ν., Ηρόδοτος. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, πρόλογος Ι.Θ. Κακριδής, τόμ. 1, Αθήνα: Γκοβόστης χχ.
- Μελίστα, Α., Γ. Σωτηροπούλου, Ηρόδοτος Ιστορίη. ?εκατέσσερα Μελετήματα, Αθήνα: Σμίλη 2004.
- Περυσινάκης, Ι.Ν., Η έννοια του πλούτου στην Ιστορίη του Ηροδότου, ΕΕΦΣΠΙ Παράρτημα 31, Ιωάννινα 1987.
- Σπυρόπουλος, Η., Μακεδόνες και Μακεδονία στον Ηρόδοτο. Αθήνα:Γκοβόστης 1993.
- Σπυρόπουλος, Η., Τα ερωτικά και τα αιμοσταγή του Ηροδότου, Αθήνα: Πατάκης 1998.
Με την πρώτη - εισαγωγική διάλεξη επιδιώκεται η εξοικείωση των φοιτητών με την εικόνα του Ηροδότου στις εικαστικές τέχνες. Επίσης, παρουσιάζεται το έργο του ιστορικού και οι βασικοί άξονες αναφοράς του μαθήματος.
Με τη δεύτερη διάλεξη πραγματοποιείται η εισαγωγή στο ηροδότειο έργο. Αρχικά παρουσιάζεται ο ορισμός της «ιστορίας» ως ένα αφήγημα/κατασκευή του εκάστοτε συγγραφέα, όπου τα γεγονότα εναλλάσσονται με τη σχέση αιτίου-αιτιατού. Στη συνέχεια εξετάζεται το πέρασμα από την μυθική πρ(ωτ)ο-ιστορία στην ηροδότειο ιστορία μέσω της ολιστικής ανάγνωσης των επτά πρώτων παραγράφων του προοιμίου (Προοίμιο, Α 1-7).
Η τρίτη διάλεξη επικεντρώνεται στον Μακεδονικό Λόγο (Ε 17-22). Οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν, μέσα από την ηροδότειο αφήγηση, την ιστορία της Μακεδονίας (τελευταίες δεκαετίες του 6ου π.Χ. αιώνα). Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, τα παραμυθικά στοιχεία της αφηγήσεως και η ελληνικότητα ως μεταπολεμικό γέρας και καύχημα των νικητών των Μηδικών.
Στο πρώτο μέρος της τέταρτης διάλεξης παρουσιάζεται η άφιξη του Αρισταγόρα στη Σπάρτη και η προσπάθειά του να πείσει τους Σπαρτιάτες να λάβουν μέρος στην ιωνική επανάσταση. Στο δεύτερο μέρος της διάλεξης εξετάζεται η περίοδος της μεταπολίτευσης των Αθηνών από τους Πεισιστρατίδες στους Αλκμεωνίδες (μέρος α?).
Η πέμπτη διάλεξη πραγματεύεται την ιστορική αλήθεια, όπως την κατέγραψε ο Ηρόδοτος, της πολιτειακής μεταβολής των Αθηνών από την τυραννίδα στη δημοκρατία. Πιο συγκεκριμένα οι φοιτητές θα παρακολουθήσουν πώς οι Αλκμεωνίδες ελευθέρωσαν την Αθήνα από την τυραννίδα των Πεισιστρατίδων (μέρος β?).
Η έκτη διάλεξη πραγματεύεται την ολοκλήρωση της αφήγησης αναφορικά με την πολιτειακή μεταβολή των Αθηνών από την τυραννίδα στη δημοκρατία. Στο μάθημα μεταξύ άλλων εξετάζεται η διαμάχη Κλεισθένους-Ισαγόρα, οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένους, η εμπλοκή των Σπαρτιατών στη διαμάχη Κλεισθένους-Ισαγόρα, η εξορία του Κλεισθένους, η ανατροπή του Ισαγόρα από την εξουσία και η επάνοδος του Κλεισθένους. Η διάλεξη ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της γενεαλογίας του ελληνικού έθνους, όπως αποτυπώνεται στο ηροδότειο κείμενο.
Η έβδομη διάλεξη επικεντρώνεται στην Ιωνική Επανάσταση. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης του ηροδότειου κειμένου, εξετάζεται η άλωση των Σάρδεων από τους Αθηναίους και τους Ερετριείς, η ήττα των Ιώνων στη ναυμαχία της Λάδης και η τύχη των ηττημένων Ελλήνων.
Η όγδοη διάλεξη επικεντρώνεται στην Α? Περσική εκστρατεία. Αναλυτικότερα εξετάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα της εκστρατείας που υποκίνησε ο Μαρδόνιος εναντίον της Αθήνας και της Ερέτριας, με σκοπό να τις καταστρέψει. Το μάθημα ολοκληρώνεται με μια σύντομη αναφορά στα αποτελέσματα της Α? Περσικής εκστρατείας, η οποία έληξε με την ήττα του Μαρδονίου.
Η ένατη διάλεξη εστιάζει στα γεγονότα της Β? Περσικής εκστρατείας, που υποκινήθηκε από τους Πέρσες με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Στο μάθημα εξετάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα της εκστρατείας μεταξύ των οποίων η Άλωση της Νάξου και της Ερετρίας.
Η δέκατη διάλεξη εστιάζει στα γεγονότα που προηγήθηκαν της μάχης του Μαραθώνα. Αναλυτικότερα εξετάζεται η αποστολή του Φειδιππίδη στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια, η άρνηση των Σπαρτιατών, η απόβαση των Περσών στον Μαραθώνα, το σχέδιο του Μιλτιάδη να περιορίσει την αριθμητική υπεροχή των εχθρών, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα του στρατού του και η διχογνωμία των Αθηναίων στρατηγών.
Η ενδέκατη διάλεξη εστιάζει στην αναλυτική παρουσίαση της μάχης του Μαραθώνα. Πιο συγκεκριμένα εξετάζονται διεξοδικά οι ενέργειες και η τακτική των αντίπαλων παρατάξεων, οι φάσεις της μάχης, η τελική νίκη των Ελλήνων και οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή.
Η δωδέκατη διάλεξη επικεντρώνεται στα γεγονότα της Γ? Περσικής εκστρατείας. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι δυνάμεις των εμπολέμων, ενώ γίνεται και μια εκτεταμένη αναφορά στους προγόνους του Λεωνίδα μέχρι τον Ηρακλή. Το μάθημα ολοκληρώνεται με την προσέγγιση των πολεμικών επιχειρήσεων στις Θερμοπύλες.
Η δέκατη τρίτη διάλεξη εστιάζει στη μάχη των Θερμοπυλών. Οι φοιτητές, μέσω της εκ του σύνεγγυς ανάγνωσης του ηροδότειου κειμένου, θα παρακολουθήσουν τα γεγονότα που συντελέστηκαν την πρώτη και δεύτερη και ημέρα του πολέμου. Η διάλεξη επικεντρώνεται στην αποτυχία του Ξέρξη και στην προδοσία του Εφιάλτη.
Στην δέκατη τέταρτη διάλεξη αναλύονται διεξοδικά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν την τρίτη ημέρα της μάχης των Θερμοπυλών. Το μάθημα επικεντρώνεται στην αριστεία του Λεωνίδα και των 300.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις σύντομης ανάπτυξης.
Συμπληρωματική βιβλιογραφία.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 0
Αρ. Προβολών : 0
