Γραμματεία Ύστερης Αρχαιότητας (2022-2023) (PHL_Α704)

Το κορυφαίο ελληνο-αγγλικό λεξικό σε ηλεκτρονική μορφή, μαζί με πολλά ακόμη χρηστικά λεξικά.

Σε πολλά διαφορετικά θρησκευτικά και φιλοσοφικά ρεύματα που ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτισμούς και εποχές, ως τελικός σκοπός τού ηθικά προσανατολισμένου βίου έχει οριστεί η εξομοίωση του ανθρώπου με τον Θεό. Ιδίως η ὁμοίωσις θεῷ, όπως απαντά στον πλατωνικό διάλογο Θεαίτητος (176b1· σημειωτέον ότι η δοτική είναι αντικειμενική), υπήρξε μια αντίληψη η οποία, αν και διατυπώθηκε με μεγάλη συντομία από τον Πλάτωνα, εντούτοις επηρέασε βαθύτατα τους μεσοπλατωνικούς (1ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ.Χ.) και νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, καθώς επίσης και άλλα ρεύματα σκέψης της ύστερης αρχαιότητας. (Σημειωτέον ότι η ιδέα της ὁμοιώσεως απαντά και σε μερικούς ακόμη πλατωνικούς διαλόγους, όμως ποτέ δεν έτυχε συστηματικής πραγμάτευσης· βλ. π.χ. και το σχετικό χωρίο της Πολιτείας στον επόμενο σύνδεσμο.) Έτσι, λοιπόν, στον ερμητικό Ποιμάνδρη (Corpus Hermeticum I) διαβάζουμε στην παρ. 26: «τοῦτό ἐστι τὸ ἀγαθὸν τέλος τοῖς γνῶσιν ἐσχηκόσι, θεωθῆναι». Παρομοίως, το ίδιο τέλος αναγνωρίζει για τις εξόχως φιλοσοφικές ανθρώπινες φύσεις ο Πλωτίνος στις Εννεάδες του. Μάλιστα, ο βιογράφος του Πλωτίνου, ο μαθητής του Πορφύριος, μας πληροφορεί ότι ο δάσκαλος του κατάφερε να αναχθεί στο Εν, δηλ. τον υπέρτατο θεό των νεοπλατωνικών, τέσσερις φορές κατά την περίοδο που ο Πορφύριος έζησε κοντά στον Πλωτίνο (Περί του Πλωτίνου βίου 23.7-12). Ξανά ο Πορφύριος μας πληροφορεί ότι ο ίδιος, μέχρι την ηλικία των 68 ετών, πέτυχε την ένωση με το Εν μία και μοναδική φορά. Τοιουτοτρόπως, έγινε ο τελευταίος νεοπλατωνικός για τον οποίον μαρτυρείται παρόμοιο επίτευγμα. Τέλος, στις σχετικές αντιλήψεις πρέπει ασφαλώς να προστεθεί και η χριστιανική πίστη για την καθ' ὁμοίωσιν δημιουργία του ανθρώπου από τον Θεό (Γένεσις 1:26). 

Και αυτό το χωρίο σχετίζεται με την εξομοίωση του ανθρώπου με το Θείον, για την οποία βλ. το σχετικό κείμενο στον σύνδεσμο για τον Θεαίτητο. Εδώ, αξίζει να σημειωθεί περαιτέρω ότι ο Πλάτων, με τις φράσεις κατὰ τὸ δυνατόν και εἰς τὸ δυνατὸν ἀνθρώπῳ, στον Θεαίτητο και στην Πολιτεία αντίστοιχα, στην πραγματικότητα μετριάζει σε κάποιο βαθμό την ένταση της διατύπωσης. Μεταγενέστεροι υποστηρικτές της ὁμοιώσεως συχνά παραβλέπουν την επιφύλαξη αυτή.

Το Χρονικόν του Ιωάννη, του Αιγύπτιου στην καταγωγή επισκόπου Νικίου και χρονικογράφου (ήκμ. τον όψιμο 7ο μ.Χ. αι.), αποτελεί μία από τις ευάριθμες ιστορικές πηγές για τη νεοπλατωνική φιλόσοφο Υπατία· η μορφή στην οποία μάς σώζεται είναι μία αιθιοπική μετάφραση του 1602 μ.Χ. από την αραβική γλώσσα. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι παρουσιάζει την Υπατία ως μάγισσα που άσκησε σαγηνευτική επιρροή στον Ορέστη, τον (άλλοτε) χριστιανό έπαρχο της Αλεξάνδρειας. Αυτός είναι και ο λόγος, κατά τον Ιωάννη, για τον οποίο το χριστιανικό πλήθος αναζήτησε, βρήκε και εφόνευσε την παγανίστρια ("the pagan woman"). Εδώ, το κείμενο παρατίθεται στην αγγλική μετάφραση του R. H. Charles.