Σωματική έκφραση, πολιτισμός και εκπαίδευση

Βασιλική Ρήγα

Περιγραφή

Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες (ΜΦ) θα εξοικειωθούν με το νέο κλάδο «Πολιτισμικές σπουδές του σώματος» (αγγλικά body culture, γαλλικά culture physique, γερμανικά Korperkultur, δανικά kropskultur), ο οποίος διερευνά τον πολιτισμό και την κοινωνία με βάση τη σωματική πρακτική των ανθρώπων στις διάφορες κοινωνίες και εποχές. Συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του μαθήματος θα επικεντρωθεί στην πολιτισμική σημασιοδότηση του σώματος, στη σύνδεσή του με τις πρακτικές μιας κοινωνίας, και κυρίως αυτές της εκπαίδευσης, την πολιτιστική δράση (υλικά και πνευματικά έργα), τις αξίες και τις αγωνίες ενός πολιτισμού.  Μέσα από τη διεπιστημονική διερεύνηση του σώματος, οι ΜΦ θα αντιληφθούν πώς το σώμα σχετίζεται με τις κοινωνικές δομές, την ιστορία, τις διαδικασίες αγωγής και εκπαίδευσης και τον πολιτισμό γενικότερα.

CC - Αναφορά - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
Περιεχόμενο μαθήματος
  • Το αντικείμενο μελέτης των «Πολιτισμικών Σπουδών του Σώματος»
  • Η ιστορία του σώματος στη Δύση
  • Η έννοια του σώματος-συνοπτική αναδρομή των βασικών φιλοσοφικών προσεγγίσεων του σώματος μέχρι το σύγχρονο ρεύμα της «σωματικότητας»
  • Το σώμα ως αποτέλεσμα της διαδικασίας εκπολιτισμού σύμφωνα με τον N. Elias
  • Το σώμα ως μια ζωντανή βιωματική διαδικασία που επηρεάζει και διαμορφώνει τις κοινωνικο-πολιτισμικές διαδικασίες σύμφωνα με τον Μ. Merleau-Ponty
  • Το σώμα ως τόπος λειτουργίας των σύγχρονων μορφών γνώσης-εξουσίας σύμφωνα με τον M. Foucault
  • Το σώμα ως κοινωνική-ταξική κατασκευή και ως πεδίο παραγωγής και αναπαραγωγής των κοινωνικών και ταξικών ανισοτήτων σύμφωνα με τον P. Bourdieu
  • H ανάπτυξη νέων μορφών σωματοποίησης στο πλαίσιο του κυβερνοχώρου
  • Οι πρακτικές ελέγχου του σώματος των μαθητών στη σύγχρονη εκπαίδευση
Μαθησιακοί στόχοι

Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες (ΜΦ) θα εξοικειωθούν με το νέο επιστημονικό κλάδο «Πολιτισμικές Σπουδές του Σώματος» (αγγλικά body culture, γαλλικά culture physique, γερμανικά Korperkultur, δανικά kropskultur), ο οποίος διερευνά τον πολιτισμό και την κοινωνία με βάση τη σωματική πρακτική των ανθρώπων στις διάφορες κοινωνίες και εποχές. Συγκεκριμένα, το περιεχόμενο του μαθήματος θα επικεντρωθεί στην πολιτισμική σημασιοδότηση του σώματος, στη σύνδεσή του με τις πρακτικές μιας κοινωνίας, και κυρίως αυτές της εκπαίδευσης, την πολιτιστική δράση (υλικά και πνευματικά έργα), τις αξίες και τις αγωνίες ενός πολιτισμού. Μέσα από τη διεπιστημονική διερεύνηση του σώματος, οι ΜΦ θα αντιληφθούν πώς το σώμα σχετίζεται με τις κοινωνικές δομές, την ιστορία, τις διαδικασίες αγωγής και εκπαίδευσης και τον πολιτισμό γενικότερα.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Το μάθημα απαρτίζεται από τρίωρες εβδομαδιαίες συναντήσεις. Στις αρχικές συναντήσεις γίνεται εκτενής παρουσίαση από τη διδάσκουσα στις διάφορες παραμέτρους της θεματικής «Πολιτισμικές σπουδές του σώματος». Κάθε συνάντηση ολοκληρώνεται με ανοιχτή συζήτηση γύρω:

-          από τη σχετική βιβλιογραφία με το θέμα της συνάντησης, την οποία έχουν ήδη συμβουλευτεί οι ΜΦ,

-          από τις προφορικές (ατομικές ή ομαδικές) παρουσιάσεις των ΜΦ πολιτιστικών έργων, κειμένων, οπτικοακουστικού υλικού, βιβλίων ή κριτικές επιστημονικών άρθρων, καθώς και

-          από τυχόν προσωπικές εμπειρίες που οι ΜΦ επιθυμούν να καταθέσουν.

Σε κάθε παρουσίαση των ΜΦ αφιερώνονται δέκα με είκοσι (10-20) λεπτά, την οποία ακολουθεί καθοδηγούμενος σχολιασμός και συζήτηση. Όλες οι παρουσιάσεις αναρτούνται στον ειδικό ιστότοπο του μαθήματος (e-class) έτσι ώστε ο/η κάθε ΜΦ να ενημερώνεται για τη λοιπή ύλη του μαθήματος και το εύρος της βιβλιογραφίας. Στόχος είναι να αναπτυχθεί η αλληλεπίδραση και η συνεχής συζήτηση έτσι η ομάδα των ΜΦ να μπορεί να μάθει από το ευρύ φάσμα της επαγγελματικής τους εμπειρίας και της διεθνούς έρευνας.

 

Οι τεχνικές διδασκαλίας που θα χρησιμοποιηθούν επικεντρώνονται:

-          στη χρήση πολυμέσων (multimedia) με εικόνες και ήχο,

-          στη χρήση εποπτικού υλικού (πολιτιστικά έργα από διαφορετικούς πολιτισμούς),

-          στη διανομή έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού και

-          σε βιωματικές δραστηριότητες.

Διδάσκοντες

Βασιλική Ρήγα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η.

Ώρες συνεργασίας: Τρίτη και Τετάρτη 13:00-15:00, στο γραφείο της διδάσκουσας (στο κτίριο ΓΔΑ)

Βιβλιογραφία

Bourdieu, P. (2002). Η Διάκριση: Κοινωνική κριτική της καλαισθητικής κρίσης. Αθήνα: Πατάκη.

Brohm, J.M. (Ed.) (2001). Quel corps ? Textes rassemblés. Paris: Éditions de la passion.

Butler, J. (2009). Αναταραχή φύλου. Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Comar, P. (1993). Les images du corps. Gallimard.

Csordas, T.J. (Ed.) (1990). Embodiment and Experience: The Existential Ground of Culture and Self. Cambridge: Cambridge University Press.

Cyrulnik, B. (1995). Η γέννηση του νοήματος. Αθήνα: Κάτοπτρο.

Dietrich, K. (Ed.) (2002). Socialisation and the Social Change in Movement Culture and Sport. Copenhagen: Institute of Exercise and Sport Sciences, University of Copenhagen.

Dietrich, K. (Ed.) (2001). How Societies Create Movement Culture and Sport. Copenhagen: Institute of Exercise and Sport Sciences, University of Copenhagen.

Eichberg, H. (1998). Body Cultures. Essays on Sport, Space and Identity. London: Routledge.

Eichberg, H. (2010). Bodily Democracy. Towards a Philosophy of Sport for All. London: Routledge.

Elias, N., & Dunning, E. (1986). The Quest for Excitement. Sport and Leisure in the Civilizing Process. Oxford: Blackwell.

Elias, N.S. (1997a). Η εξέλιξη του πολιτισμού. Τόμος Α΄: Ήθη και κοινωνική συμπεριφορά στη νεότερη Ευρώπη. Αθήνα: Νεφέλη.

Elias, N.S. (1997b). Η εξέλιξη του πολιτισμού. Τόμος B΄: Κοινωνιογενετικές και ψυχογενετικές έρευνες. Αθήνα: Νεφέλη.

Elias, N.S., & Dunning, E. (1998). Αθλητισμός και ελεύθερος χρόνος στην εξέλιξη του πολιτισμού. Αθήνα: Δρομέας.

Foucault, M. (1978). Ιστορία της σεξουαλικότητας. Τόμος 1: Η δίψα της γνώσης. Αθήνα: Ράππα.

Foucault, M. (1989). Επιτήρηση και Τιμωρία. Αθήνα: Ράππα.

Foucault, M. (1989). Ιστορία της σεξουαλικότητας. Τόμος 2: Η χρήση των απολαύσεων. Αθήνα: Ράππα.

Foucault, M. (1993). Ιστορία της σεξουαλικότητας. Τόμος 3: Η μέριμνα για τον εαυτό μας. Αθήνα: Ράππα.

Huisman, B., & Ribes, F. (1992). Les Philosophes et le Corps. Paris: Dunod.

Journal Body & Society http://bod.sagepub.com/ 

Journal Theory, Culture & Society http://tcs.sagepub.com/

Leseth, A.B. (2004). Culture of Movement. Walkers, Workers and Fitness Performers in Dar Es Salaam. Oslo: NorwegianUniversity of Sport and Physical Education.

Mauss, M. (1934). Les techniques du corps. Journal de Psychologie, 32(3-4). Reprinted in Mauss, Sociologie et anthropologie, 1936, Paris: PUF.

Mauss, M. (2004). Κοινωνιολογία και ανθρωπολογία. Αθήνα: Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.

Merleau-Ponty, M. (1945). Phénoménologie de la perception. Paris: Gallimard.

Merleau-Ponty, M. (1964). Le visible et le invisible, texte tablie par C. LEFORT. Paris: Gallimard.

Thomas, H. (1995). The first humans. The search for our origins. London: Gallimard.

Vigarello, G. (1978). Le corps redressé. Histoire d’un pouvoir pédagogique. Paris: Pierre Delarge.

Vigarello, G. (1988). Une histoire culturelle du sport. Techniques d’hier et aujourd’hui. Paris: R. Lafont & Revue EPS.

Vigarello, G. (2000). Το καθαρό και το βρόμικο. Η σωματική υγιεινή από τον Μεσαίωνα ως σήμερα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Weiss, G., & Haber, F. (Eds.) (1999). Perspectives on Embodiment. The Intersections of Nature and Culture. London: Routledge.

Αλεξιάς, Γ. (2006). Κοινωνιολογία του Σώματος: Από τον «άνθρωπο του Νεάτερνταλ» στον «Εξολοθρευτή». Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Αρώνη, Α. (2008). Κοινωνικές αναπαραστάσεις, πρακτικές και χρήσεις του σώματος. Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ψυχολογίας.

Βρετανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (2001). Η θέση του ανθρώπου στην εξέλιξη. Αθήνα: Αρσενίδη.

Μακρυνιώτη, Δ. (Επιμ.) (2004). Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Αθήνα: νήσος.

Μπλάν, Μ. (1995). Οι κληρονόμοι του Δαρβίνου. Η εξέλιξη σε μετάλλαξη. Αθήνα: Στάχυ.

Παναγιωτίδου, Α. (2010). Η κοινωνική διάσταση του σώματος στο διαδίκτυο. Το δυνητικοποιημένο σώμα στην περίπτωση του cybersex με τη χρήση chat επικοινωνίας. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία. Αθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ψυχολογίας.

Πουρκός, Μ. (Εισ., Επιμ.) (2008). Ενσώματος Νους, Πλαισιοθετημένη Γνώση και Εκπαίδευση: Προσεγγίζοντας την ποιητική και τον πολιτισμό του σκεπτόμενου σώματος. Αθήνα: Gutenberg.

Ημερολόγιο

Ανακοινώσεις

  • - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -