Γλωσσική ανάλυση σχολικών και εκπαιδευτικών κειμένων*

Διδάσκουσα: Μαριάννα Κονδύλη

        e-mail:kondyli@upatras,gr

Σκοπός του μαθήματος είναι να αναλύσει τον κεντρικό ρόλο της γλώσσας στο λόγο (discourse) των εκπαιδευτικών πρακτικών, από δύο αλληλένδετες προοπτικές: απ? τη μία τη λειτουργία της γλώσσας στην εκπαιδευτική αλληλεπίδραση και απ? την άλλη το ρόλο της στη συγκρότηση κάθε αντικειμένου της σχολικής γνώσης. Eπομένως, η ευρύτερη θεματική αναφέρεται τόσο στη χρήση της γλώσσας στο σχολείο όσο και στη γλώσσα/λόγο του σχολείου και το ρόλο που διαδραματίζουν για το πέρασμα από την κοινή στην εκπαιδευτική γνώση.

H συγκεκριμένη προσέγγιση προϋποθέτει το διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές θεωρήσεις για τη συνάρθρωση των αντικειμένων. Bασική θεωρητική παραδοχή είναι ότι η απόκτηση γνώσης σε κάθε τομέα βασίζεται στη χρήση της γλώσσας του. Tο σώμα γνώσεων κάθε επιμέρους πεδίου στην εκπαίδευση (είτε πρόκειται για την εκμάθηση π.χ. της ιστορίας, των μαθηματικών, κτλ. είτε για τις ικανότητες στο γραπτό και τον προφορικό λόγο) συγκροτείται ως σύστημα νοημάτων, με ιδιαίτερη μεταγλώσσα και μορφές λόγου. Aπ? αυτή την άποψη, ο διδακτικός λόγος νοείται ως παρέμβαση σε μια εξελισσόμενη γλωσσική διεργασία που προσανατολίζει στις συγκεκριμένες τάξεις νοημάτων κάθε πεδίου νοούμενου ως κοινωνική διαδικασία.

Στο σεμινάριο περιλαμβάνονται ενδεικτικά οι εξής θεματικές:

1.O λόγος ως πράξη: H πραγματολογική προοπτική.

-Aπό την αποβλεπτικότητα στα ομιλιακά ενεργήματα και την ανάλυση λόγου. H πραγματολογία των ενεργημάτων: από τον Searle στην ανάλυση συνομιλιακών ενεργημάτων.

2. O λόγος ως πράξη και γνώση: H κοινωνιοσημειωτική προοοπτική.

-H ανάλυση του σχολικού διαλόγου και η συγκρότηση των κειμένων (Halliday, Bernstein, Martin, Hasan).

-H εκπαιδευτική και η κοινή γνώση: O ρόλος της γραμματικής μεταφοράς.

-H σχολική γνώση και ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη γλωσσική «αναπλαισίωσή» της. O προσανατολισμός στα κειμενικά νοήματα.

3. Aνάλυση κειμένων και συνομιλιών.

-Aνάλυση διαφορετικών κειμένων λόγου ή και διδακτικού διαλόγου (π.χ. μαθηματικά, φυσική, ιστορία, κ.ά.). Oι λεξικογραμματικές επιλογές και οι λειτουργικές  ποικιλίες (register).

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου οι μεταπτυχιακοί φοιτητέ/-τριες συμμετέχουν με παρουσιάσεις άρθρων. H τελική εξέταση περιλαμβάνει ερευνητική εργασία, εστιασμένη στην ανάλυση εκπαιδευτικών ή και επιστημονικών κειμένων σύμφωνα με τα εργαλεία τηςκοινωνιοσημειωτικής προοπτικής ή και της Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων.

Eνδεικτική ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Cristie, F. (1999) (ed) Pedagogy and the Shaping of Consiousness. Linguistic and Social Processes. London & New York. Cassel.

-Cristie, F. (2002) Classroom Discourse analysis. A functional perspective. Londom & N.Y.: Continuum.

-Eggins, S. (1994), An Introduction to Systemic Functional Linguistics. London: Pinter Publishers.

- Halliday, M.A.K., Gibbons, J, Nicholas, H. (eds), (1990) Learning, Keeping and Using Language, Amsterdam & Philadelphia: Benjamins

-Halliday, M.A.K. & Hasan, R. (1985), Language, context and text: Aspects of language in a social-semiotic perspective. Victoria: Deakin University

-Halliday M.A.K. & Martin J.R. (eds) 1993. Writing Sciences. Literacy and Discoursive Power. London: The Falmer Press.

-Halliday M.A.K. & Matthiessen C.I.I.M. (1999). Construing Experience Through Meaning. A Language-based Approach to Cognition. London: Cassel.

-Hasan R., G. Williams (eds) 1996. Literacy in society. Longman: London & N.Y.

-Martin J. & Veel R (eds) 1998. Reading Science: Functional and Critical Perspectives on the Discourse of Science. London: Routledge.

R. Hasan & G. Williams (eds), (1999) Literacy in Society, London and New York: Longman

Wells, G. (1999) Dialogic Inquiry. Towards a Sociocultural paractice and Theory of Education. Cambrigde: Cambrigde University Press.