Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
Το μάθημα Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών συγκροτείται από διδακτικές ενότητες των οποίων το περιεχόμενο περιλαμβάνει τις κατηγοριοποιήσεις του φαινομένου της μνήμης στο επίπεδο της συμπεριφοράς (δηλ. τους διάφορους τύπους μνήμης), τους μηχανισμούς στους οποίους βασίζεται η δημιουργία και η λειτουργία της μνήμης, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της μνήμης και άλλων φυσιολογικών ή παθολογικών συνθηκών/λειτουργιών του οργανισμού όπως είναι η συγκίνηση, το στρες, το γήρας, η νόσος του Alzheimer, και ο ύπνος. Στο μάθημα αυτό έμφαση δίνεται στην διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλαισίου γνώσης γύρω από το φαινόμενο της μνήμης στο οποίο η συμπεριφορά συνδέεται με τους εγκεφαλικούς, δικτυακούς, κυτταρικούς και μοριακο-συναπτικούς μηχανισμούς οι οποίοι έχουν καταστεί προσπελάσιμοι και γνωστοί μέχρι σήμερα.
Βιβλιογραφικά, οι συζητήσεις του μαθήματος θα στηριχθούν κυρίως σε δύο συγγράμματα που διατίθενται μέσω του συστήματος Εύδοξος:
α) στο ανοικτής πρόσβασης σύγγραμμα «Έννοιες στην Επιστήμη της Μνήμης» (Έκδ. 2015, Κωδ. Εύδοξου 320192, http://hdl.handle.net/11419/3244),
β) στο πιο πρόσφατο σύγγραμμα «Συγκίνηση & Στρες ? Ρύθμιση της Νευρωνικής και Μνημονικής Λειτουργίας» (Έκδ. 2019, Κωδ. Εύδοξου 86198069), https://service.eudoxus.gr/search/#s/%CE%A0%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CF%89%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82/0
Η εξέταση του μαθήματος βασίζεται στην παράδοση από μέρους της φοιτήτριας ή του φοιτητή γραπτής εργασίας γύρω από ένα θέμα της επιλογής της/του, Ένας κατάλογος προτεινόμενων αλλά όχι δεσμευτικών θεμάτων, καθώς και κατατοπιστικές οδηγίες για την συγγραφή της εργασίας έχει αναρτηθεί στα «Έγγραφα». Η εργασία μπορεί να παραδοθεί σε οποιονδήποτε χρόνο. Ωστόσο, προκειμένου να κατατεθεί η βαθμολογία στο τέλος μιας συγκεκριμένης εξεταστικής, η εργασία θα πρέπει να έχει κατατεθεί 10 ημέρες πριν την προθεσμία για καταχώρηση της βαθμολογίας στο progress (π.χ. εάν η προθεσμία του progress είναι 10 Οκτωβρίου, η προθεσμία παράδοσης της εργασίας είναι 30 Σεπτεμβρίου).
ΛιγότεραΤο μάθημα Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών συγκροτείται από διδακτικές ενότητες των οποίων το περιεχόμενο περιλαμβάνει τις κατηγοριοποιήσεις του φαινομένου της μνήμης στο επίπεδο της συμπεριφοράς (δηλ. τους διάφορους τύπους μνήμης), τους μηχανισμούς στους οποίους βασίζεται η δημιουργία και η λειτουργία της μνήμης, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της μνήμης και άλλων φυσιολογικών ή παθολογικών συνθηκών/λειτουργιών του οργανισμού όπως είναι η συγκίνηση, το στρες, το γήρας, η νόσος του Alzheimer, και ο ύπνος. Στο μάθημα αυτό έμφαση δίνεται στην διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλαισίου γνώσης γύρω από το φαινόμενο της μνήμης στο οποίο η συμπεριφορά συνδέεται με τους εγκεφαλικούς, δικτυακούς, κυτταρικούς και μοριακο-συναπτικούς μηχανισμούς οι οποίοι έχουν καταστεί προσπελάσιμοι και γνωστοί μέχρι σήμερα.
Βιβλιογραφικά, οι συζητήσεις του μαθήματος θα στηριχθούν κυρίως σε δύο συγγράμματα που διατίθενται μέσω του συστήματος Εύδοξος:
α) στο ανοικτής πρόσβασης σύγγραμμα «Έννοιες στην Επιστήμη της
Το μάθημα Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών συγκροτείται από διδακτικές ενότητες των οποίων το περιεχόμενο περιλαμβάνει τις κατηγοριοποιήσεις του φαινομένου της μνήμης στο επίπεδο της συμπεριφοράς (δηλ. τους διάφορους τύπους μνήμης), τους μηχανισμούς στους οποίους βασίζεται η δημιουργία και η λειτουργία της μνήμης, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της μνήμης και άλλων φυσιολογικών ή παθολογικών συνθηκών/λειτουργιών του οργανισμού όπως είναι η συγκίνηση, το στρες, το γήρας, η νόσος του Alzheimer, και ο ύπνος. Στο μάθημα αυτό έμφαση δίνεται στην διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλαισίου γνώσης γύρω από το φαινόμενο της μνήμης στο οποίο η συμπεριφορά συνδέεται με τους εγκεφαλικούς, δικτυακούς, κυτταρικούς και μοριακο-συναπτικούς μηχανισμούς οι οποίοι έχουν καταστεί προσπελάσιμοι και γνωστοί μέχρι σήμερα.
Βιβλιογραφικά, οι συζητήσεις του μαθήματος θα στηριχθούν κυρίως σε δύο συγγράμματα που διατίθενται μέσω του συστήματος Εύδοξος:
α) στο ανοικτής πρόσβασης σύγγραμμα «Έννοιες στην Επιστήμη της
Περίγραμμα
Σκοπός και Περιεχόμενα του Μαθήματος
Η μνήμη είναι μια εγκεφαλική λειτουργία που διέπει σχεδόν το σύνολο της συμπεριφοράς μας, και η οποία παίζει θεμελιώδη ρόλο τόσο για την αποτελεσματική καθημερινή λειτουργία του ατόμου στον κοινωνικό του χώρο όσο και για την συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Είναι μια περίπλοκη λειτουργία που εμπλέκει σχεδόν κάθε περιοχή του εγκεφάλου, ωστόσο ορισμένες εγκεφαλικές περιοχές και δομές παίζουν κυρίαρχο ρόλο σε συγκεκριμένες μνημονικές διεργασίες. Οι μνημονικές διεργασίες που οδηγούν στην δημιουργία, διαμόρφωση, και ανάκληση του περιεχομένου της μνήμης, επηρεάζονται έντονα ή αποφασιστικά από τις συγκινησιακές καταστάσεις που κάθε στιγμή βιώνει το υποκείμενο. Παρόλο που η μελέτη της λειτουργίας της συγκίνησης βρίσκεται σε σχετικά αρχικά στάδια, εξελισσόμενη ωστόσο διαρκώς, είναι εντελώς σαφής η επίδραση της συγκίνησης στην μνήμη, εστιαζόμενη συχνά στην επίδραση που έχει το στρες στις μνημονικές διεργασίες. Πολλές παθολογικές καταστάσεις και διαταραχές εγκεφαλικών λειτουργιών συνοδεύονται από διαταραχές της μνημονικής λειτουργίας, και χαρακτηριστικό και πρακτικά ιδιαίτερα σημαντικό παράδειγμα αποτελεί η νόσος του Alzheimer. Επίσης, διαταραχές της διάθεσης και του άγχους, όπως είναι η διαταραχή μετατραυματικού άγχους και η κατάθλιψη, παράλληλα με τις μεταβολές της συγκινησιακής αντίδρασης περιλαμβάνουν και μεταβολές σε διεργασίες της μνημονικής λειτουργίας.
Κατά τις τελευταίες λίγες δεκαετίες έχει υπάρξει μια έντονη αύξηση της ποσότητας πειραματικών δεδομένων και σε ορισμένο βαθμό της συνοδής επιστημονικής γνώσης γύρω από την συγκρότηση της μνημονικής λειτουργίας σε όλα τα επίπεδα οργάνωσής της, δηλ. το μοριακό, το συναπτικό, το κυτταρικό, το διακυτταρικό, το συστημικό και το επίπεδο της συμπεριφοράς. Η εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης γύρω από το φαινόμενο της μνήμης παραπέμπει σε ανάπτυξη της δυνατότητας αποτελεσματικής αντιμετώπισης των μνημονικών διαταραχών που συνοδεύουν παθολογικές καταστάσεις. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν αναγκαία την πανεπιστημιακή διδασκαλία του πλαισίου των βασικών γνώσεων γύρω από τη φυσιολογία των μνημονικών λειτουργιών.
Σκοπός λοιπόν του μαθήματος Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών είναι να περιγράψει τα διάφορα είδη μνήμης, να αναλύσει τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς δημιουργίας της, τους μηχανισμούς ρύθμισής της μέσω της συγκίνησης, και ακόμα να θέσει ερωτήματα μέσω της συζήτησης. Τελικώς, να συγκροτήσει ένα ενιαίο και κατά το δυνατόν ολοκληρωμένο ικρίωμα γνώσης του φαινομένου που καλούμε μνήμη.
Επιδιωκόμενοι Εκπαιδευτικοί Στόχοι
Οι βασικοί στόχοι του μαθήματος είναι οι εξής:
- Κατηγοριοποίηση των διαφόρων ειδών μνήμης.
- Περιγραφή των σταδίων δημιουργίας και ανάκλησης του μνημονικού περιεχομένου, με ιδιαίτερη έμφαση στο στάδιο-διεργασία της μνημονικής παγίωσης.
- Περιγραφή εγκεφαλικών μηχανισμών (δηλ. εγκεφαλικών περιοχών και δομών με σημαντική συνεισφορά σε συγκεκριμένα είδη μνήμης), με ιδιαίτερη έμφαση στο είδος της βιωματικής μνήμης.
- Ανάλυση μοριακοκυτταρικών μηχανισμών στους οποίους βασίζεται η μνήμη, με ιδιαίτερη έμφαση στους μηχανισμούς συναπτικής πλαστικότητας.
- Ανάλυση της λειτουργίας της συγκίνησης και του στρες, με έμφαση στον ρόλο συγκεκριμένων εγκεφαλικών δομών επί της μνήμης, και ιδιαίτερα της αμυγδαλής επί της εκμάθησης φόβου.
- Ανάλυση των σχέσεων μεταξύ διαταραχών διάθεσης και άγχους με την μνημονική λειτουργία.
- Ανάλυση των μοριακοκυτταρικών μηχανισμών μέσω των οποίων η συγκίνηση και το στρες ρυθμίζουν τις διάφορες διεργασίες της μνημονικής λειτουργίας, με έμφαση στην δράση των κορτικοστεροειδών και κατεχολαμινών.
- Περιγραφή και ανάλυση της σχέσης μεταξύ γήρατος και μνημονικής λειτουργίας, με έμφαση την παθολογική κατάσταση της νόσου Alzheimer.
- Τελικώς, ο γενικός επιδιωκόμενος εκπαιδευτικός στόχος συνίσταται στην δημιουργία ενός ενιαίου (δηλ. να μπορεί δυνάμει να ερμηνεύσει, έστω και θεωρητικά, κάθε πτυχή του φαινομένου της μνήμης) και ολοκληρωμένου (δηλ. να περιλαμβάνει και αναφέρεται, έστω και παραδειγματικά, σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης του νευρικού συστήματος) γνωσιακού ?ικριώματος? γύρω από την μνήμη και την ρύθμισή της.
Τρόπος διδασκαλίας
Η διδασκαλία του μαθήματος θα βασίζεται στην παρουσίαση κάθε εβδομάδα ενός βασικού θέματος προς συζήτηση. Τα αρχεία των παρουσιάσεων των διαλέξεων (αρχεία pdf) θα αναρτώναι στην πλατφόρμα eclass μετά την διδασκαλία.
Προκειμένου να υπάρχει σύνδεση μεταξύ θεωρητικού και πρακτικού επιπέδου, θα προγραμματίζεται επίσκεψη των φοιτητών στον εργαστηριακό χώρο πειραματικής Νευροφυσιολογίας προκειμένου να αποκτήσουν εποπτική εμπειρία ορισμένων μεθοδολογιών που ακολουθούνται στην βασική έρευνα και να συζητήσουν τα συγκεκριμένα αντικείμενα που διερευνώνται από την Ομάδα Νευροφυσιολογίας του Εργαστηρίου Φυσιολογίας.
Κατά την διάρκεια του εξαμήνου θα δίνονται οι κατευθύνσεις για την βιβλιογραφική ανάλυση επιλεγμένων θεμάτων και την συγγραφή σχετικής αναφοράς. Η θεματολογία των εργασιών των φοιτητών είναι ανοικτή και τα θέματα μπορούν να αποτελούν μέρος ή προέκταση των ήδη διδαχθέντων κατά την διάρκεια του εξαμήνου, ή μπορούν να είναι διαφορετικά. Συνεπώς, ο διδάσκων προτείνει έντονα να επιλέγονται θέματα που εγείρουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους φοιτητές και τους ενθουσιάζουν.
Αξιολόγηση - Βαθμολόγηση
Η αξιολόγηση και βαθμολόγηση των φοιτητών θα βασίζεται επί γραπτής εργασίας πάνω σε επιλεγμένο θέμα, καθώς και στην συνολική δραστηριοποίησή τους σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία. Η γραπτή εργασία συνίσταται στην ανάληψη από τους διδασκόμενους συγκεκριμένου θέματος προς ανάλυση και συγγραφή σχετικής αναφοράς υπό τύπον σύντομης ανασκόπησης.
Δομή εργασίας:
Σε γενικές γραμμές μια προτεινόμενη δομή για την εργασία είναι η ακόλουθη:
Μια σύντομη εισαγωγή στο υπό εξέταση θέμα και την σημαντικότητά του, μια ενότητα όπου θα παρουσιάζονται και θα αναλύονται συνοπτικά τα κύρια αντικείμενα/θέματα της εργασίας, συμπεράσματα και βιβλιογραφία.
Π.χ. για την νευροβιολογία φοβικών αναμνήσεων, θα παρουσιάζεται το σύστημα του φόβου με την νευροβιολογία του, πειραματική έρευνα των φοβικών αναμνήσεων και εφαρμογές απαλοιφής τους (πειραματικές και πιθανόν κλινικές).
Πιο αναλυτικά, οι ενότητες είναι σκόπιμο να περιλαμβάνουν:
1. Εισαγωγή, στην οποία θα περιγράφονται συνοπτικά οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους πραγματεύεται η εργασία, καθώς και η επιστημονική σημαντικότητα του θέματος (π.χ. ενδιαφέρον από άποψη κλινική, ή πρόσφατη πρόοδο της επιστημονικής έρευνας).
2α. Σύντομη περιγραφή του συστήματος του φόβου, με τον λειτουργικό του ρόλο και το αδρό νευροβιολογικό υπόβαθρο (εγκεφαλικές δομές κλπ).
2β. Τι είδους μνήμες σχετίζονται με τον φόβο, δηλ. δηλωτικές ή μη δηλωτικές, καθώς και τι είδους πειραματικές
δοκιμασίες χρησιμοποιούνται για την μελέτη των φοβικών μνημών. Π.χ. εξαρτημένη εκμάθηση φόβου.
3. Κλινική σημασία των φοβικών αναμνήσεων, όταν βέβαια είναι παθολογικές. Μεθοδολογία απαλοιφής φοβικών αναμνήσεων.
4. Συμπεράσματα.
5. Βιβλιογραφία. Θα πρέπει να γίνεται αναφορά σε τουλάχιστον 15-20 άρθρα δημοσιευμένα σε επιστημονικά περιοδικά. Προτείνεται να γίνεται η αναφορά σε ανασκοπήσεις από τις οποίες θα έχει αντληθεί το υλικό της εργασίας. Να μην γίνεται αναφορά σε ιστοσελίδες διαδικτύου!
Μέγεθος εργασίας: τόσο όσο απαιτείται για μια σύντομη και ολοκληρωμένη παρουσίαση του αντικειμένου,
συνήθως όχι πάνω από 15-20 σελίδες και όχι κάτω από 5 σελίδες με εικόνες (550-600 λέξεις ανά σελίδα).
Δηλ. ένα σύνολο ~2000 λέξεις + εικόνες εάν υπάρχουν.
Εκπαιδευτικό Υλικό - Βιβλία - Βοηθήματα
Ως βασικά συγγράμματα θα χρησιμοποιηθούν:
- «Έννοιες στην Επιστήμη της Μνήμης» (2015), Κ. Παπαθεοδωρόπουλος, Κωδ. Εύδοξου 320192. Αποτελεί σύγγραμμα ανοικτής πρόσβασης, στο Αποθετήριο «Κάλλιπος», του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών: http://hdl.handle.net/11419/3244.
- «Συγκίνηση & Στρες ? Ρύθμιση της Νευρωνικής και Μνημονικής Λειτουργίας» (2019), Κ. Παπαθεοδωρόπουλος, Κωδ. Εύδοξου 86198069.
Πρόσθετο υλικό θα αντλείται από επιλεγμένες πρόσφατες ανασκοπήσεις εξειδικευμένων θεμάτων συζήτησης.
Ακόμα, το 2015 ο διδάσκων συμμετείχε με το μάθημα Νευροβιολογία Μνημονικών Λειτουργιών στην δράση του Παν/μιου Πατρών «Ανοικτά Μαθήματα» κατά την οποία οι διαλέξεις επιλεγμένων μαθημάτων βιντεοσκοπήθηκαν με στόχο να προσφέρουν το διδακτικό υλικό των μαθημάτων αυτών υπό τύπον ανοικτής πρόσβασης.
Στο εργαλείο «Πολυμέσα» >> «Διαλέξεις» είναι αναρτημένες οι βιντεοσκοπημένες διαλέξεις του μαθήματος, ενώ στο εργαλείο «Έγγραφα» >> «Ανοικτό Μάθημα» είναι αναρτημένες οι παρουσιάσεις (αρχεία pdf) που συνοδεύουν τις βιντεοσκοπημένες αυτές διαλέξεις.
Η μνήμη είναι μια εγκεφαλική λειτουργία που διέπει σχεδόν το σύνολο της συμπεριφοράς μας, και η οποία παίζει θεμελιώδη ρόλο τόσο για την αποτελεσματική καθημερινή λειτουργία του ατόμου στον κοινωνικό του χώρο όσο και για την συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Είναι μια περίπλοκη λειτουργία που εμπλέκει σχεδόν κάθε περιοχή του εγκεφάλου, ωστόσο ορισμένες εγκεφαλικές περιοχές και δομές παίζουν κυρίαρχο ρόλο σε συγκεκριμένες μνημονικές διεργασίες. Οι μνημονικές διεργασίες που οδηγούν στην δημιουργία, διαμόρφωση, και ανάκληση του περιεχομένου της μνήμης, επηρεάζονται έντονα ή αποφασιστικά από τις συγκινησιακές καταστάσεις που κάθε στιγμή βιώνει το υποκείμενο. Παρόλο που η μελέτη της λειτουργίας της συγκίνησης βρίσκεται σε σχετικά αρχικά στάδια, εξελισσόμενη ωστόσο διαρκώς, είναι εντελώς σαφής η επίδραση της συγκίνησης στην μνήμη, εστιαζόμενη συχνά στην επίδραση που έχει το στρες στις μνημονικές διεργασίες. Πολλές παθολογικές καταστάσεις και διαταραχές εγκεφαλικών λειτουργιών συνοδεύονται από διαταραχές της μνημονικής λειτουργίας, και χαρακτηριστικό και πρακτικά ιδιαίτερα σημαντικό παράδειγμα αποτελεί η νόσος του Alzheimer. Επίσης, διαταραχές της διάθεσης και του άγχους, όπως είναι η διαταραχή μετατραυματικού άγχους και η κατάθλιψη, παράλληλα με τις μεταβολές της συγκινησιακής αντίδρασης περιλαμβάνουν και μεταβολές σε διεργασίες της μνημονικής λειτουργίας.
Κατά τις τελευταίες λίγες δεκαετίες έχει υπάρξει μια έντονη αύξηση της ποσότητας πειραματικών δεδομένων και σε ορισμένο βαθμό της συνοδής επιστημονικής γνώσης γύρω από την συγκρότηση της μνημονικής λειτουργίας σε όλα τα επίπεδα οργάνωσής της, δηλ. το μοριακό, το συναπτικό, το κυτταρικό, το διακυτταρικό, το συστημικό και το επίπεδο της συμπεριφοράς. Η εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης γύρω από το φαινόμενο της μνήμης παραπέμπει σε ανάπτυξη της δυνατότητας αποτελεσματικής αντιμετώπισης των μνημονικών διαταραχών που συνοδεύουν παθολογικές καταστάσεις. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν αναγκαία την πανεπιστημιακή διδασκαλία του πλαισίου των βασικών γνώσεων γύρω από τη φυσιολογία των μνημονικών λειτουργιών.
Σκοπός λοιπόν του μαθήματος Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών είναι να περιγράψει τα διάφορα είδη μνήμης, να αναλύσει τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς δημιουργίας της, τους μηχανισμούς ρύθμισής της μέσω της συγκίνησης, και ακόμα να θέσει ερωτήματα μέσω της συζήτησης. Τελικώς, να συγκροτήσει ένα ενιαίο και κατά το δυνατόν ολοκληρωμένο ικρίωμα γνώσης του φαινομένου που καλούμε μνήμη.
Οι βασικοί στόχοι του μαθήματος είναι οι εξής:
- Κατηγοριοποίηση των διαφόρων ειδών μνήμης.
- Περιγραφή των σταδίων δημιουργίας και ανάκλησης του μνημονικού περιεχομένου, με ιδιαίτερη έμφαση στο στάδιο-διεργασία της μνημονικής παγίωσης.
- Περιγραφή εγκεφαλικών μηχανισμών (δηλ. εγκεφαλικών περιοχών και δομών με σημαντική συνεισφορά σε συγκεκριμένα είδη μνήμης), με ιδιαίτερη έμφαση στο είδος της βιωματικής μνήμης.
- Ανάλυση μοριακοκυτταρικών μηχανισμών στους οποίους βασίζεται η μνήμη, με ιδιαίτερη έμφαση στους μηχανισμούς συναπτικής πλαστικότητας.
- Ανάλυση της λειτουργίας της συγκίνησης και του στρες, με έμφαση στον ρόλο συγκεκριμένων εγκεφαλικών δομών επί της μνήμης, και ιδιαίτερα της αμυγδαλής επί της εκμάθησης φόβου.
- Ανάλυση των σχέσεων μεταξύ διαταραχών διάθεσης και άγχους με την μνημονική λειτουργία.
- Ανάλυση των μοριακοκυτταρικών μηχανισμών μέσω των οποίων η συγκίνηση και το στρες ρυθμίζουν τις διάφορες διεργασίες της μνημονικής λειτουργίας, με έμφαση στην δράση των κορτικοστεροειδών και κατεχολαμινών.
- Περιγραφή και ανάλυση της σχέσης μεταξύ γήρατος και μνημονικής λειτουργίας, με έμφαση την παθολογική κατάσταση της νόσου Alzheimer.
- Τελικώς, ο γενικός επιδιωκόμενος εκπαιδευτικός στόχος συνίσταται στην δημιουργία ενός ενιαίου (δηλ. να μπορεί δυνάμει να ερμηνεύσει, έστω και θεωρητικά, κάθε πτυχή του φαινομένου της μνήμης) και ολοκληρωμένου (δηλ. να περιλαμβάνει και αναφέρεται, έστω και παραδειγματικά, σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης του νευρικού συστήματος) γνωσιακού ?ικριώματος? γύρω από την μνήμη και την ρύθμισή της.
Η διδασκαλία του μαθήματος θα βασίζεται στην παρουσίαση κάθε εβδομάδα ενός βασικού θέματος προς συζήτηση. Τα αρχεία των παρουσιάσεων των διαλέξεων (αρχεία pdf) θα αναρτώναι στην πλατφόρμα eclass μετά την διδασκαλία.
Προκειμένου να υπάρχει σύνδεση μεταξύ θεωρητικού και πρακτικού επιπέδου, θα προγραμματίζεται επίσκεψη των φοιτητών στον εργαστηριακό χώρο πειραματικής Νευροφυσιολογίας προκειμένου να αποκτήσουν εποπτική εμπειρία ορισμένων μεθοδολογιών που ακολουθούνται στην βασική έρευνα και να συζητήσουν τα συγκεκριμένα αντικείμενα που διερευνώνται από την Ομάδα Νευροφυσιολογίας του Εργαστηρίου Φυσιολογίας.
Κατά την διάρκεια του εξαμήνου θα δίνονται οι κατευθύνσεις για την βιβλιογραφική ανάλυση επιλεγμένων θεμάτων και την συγγραφή σχετικής αναφοράς. Η θεματολογία των εργασιών των φοιτητών είναι ανοικτή και τα θέματα μπορούν να αποτελούν μέρος ή προέκταση των ήδη διδαχθέντων κατά την διάρκεια του εξαμήνου, ή μπορούν να είναι διαφορετικά. Συνεπώς, ο διδάσκων προτείνει έντονα να επιλέγονται θέματα που εγείρουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους φοιτητές και τους ενθουσιάζουν.
Η αξιολόγηση και βαθμολόγηση των φοιτητών θα βασίζεται επί γραπτής εργασίας πάνω σε επιλεγμένο θέμα, καθώς και στην συνολική δραστηριοποίησή τους σε όλη την εκπαιδευτική διαδικασία. Η γραπτή εργασία συνίσταται στην ανάληψη από τους διδασκόμενους συγκεκριμένου θέματος προς ανάλυση και συγγραφή σχετικής αναφοράς υπό τύπον σύντομης ανασκόπησης.
Δομή εργασίας:
Σε γενικές γραμμές μια προτεινόμενη δομή για την εργασία είναι η ακόλουθη:
Μια σύντομη εισαγωγή στο υπό εξέταση θέμα και την σημαντικότητά του, μια ενότητα όπου θα παρουσιάζονται και θα αναλύονται συνοπτικά τα κύρια αντικείμενα/θέματα της εργασίας, συμπεράσματα και βιβλιογραφία.
Π.χ. για την νευροβιολογία φοβικών αναμνήσεων, θα παρουσιάζεται το σύστημα του φόβου με την νευροβιολογία του, πειραματική έρευνα των φοβικών αναμνήσεων και εφαρμογές απαλοιφής τους (πειραματικές και πιθανόν κλινικές).
Πιο αναλυτικά, οι ενότητες είναι σκόπιμο να περιλαμβάνουν:
1. Εισαγωγή, στην οποία θα περιγράφονται συνοπτικά οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους πραγματεύεται η εργασία, καθώς και η επιστημονική σημαντικότητα του θέματος (π.χ. ενδιαφέρον από άποψη κλινική, ή πρόσφατη πρόοδο της επιστημονικής έρευνας).
2α. Σύντομη περιγραφή του συστήματος του φόβου, με τον λειτουργικό του ρόλο και το αδρό νευροβιολογικό υπόβαθρο (εγκεφαλικές δομές κλπ).
2β. Τι είδους μνήμες σχετίζονται με τον φόβο, δηλ. δηλωτικές ή μη δηλωτικές, καθώς και τι είδους πειραματικές
δοκιμασίες χρησιμοποιούνται για την μελέτη των φοβικών μνημών. Π.χ. εξαρτημένη εκμάθηση φόβου.
3. Κλινική σημασία των φοβικών αναμνήσεων, όταν βέβαια είναι παθολογικές. Μεθοδολογία απαλοιφής φοβικών αναμνήσεων.
4. Συμπεράσματα.
5. Βιβλιογραφία. Θα πρέπει να γίνεται αναφορά σε τουλάχιστον 15-20 άρθρα δημοσιευμένα σε επιστημονικά περιοδικά. Προτείνεται να γίνεται η αναφορά σε ανασκοπήσεις από τις οποίες θα έχει αντληθεί το υλικό της εργασίας. Να μην γίνεται αναφορά σε ιστοσελίδες διαδικτύου!
Μέγεθος εργασίας: τόσο όσο απαιτείται για μια σύντομη και ολοκληρωμένη παρουσίαση του αντικειμένου,
συνήθως όχι πάνω από 15-20 σελίδες και όχι κάτω από 5 σελίδες με εικόνες (550-600 λέξεις ανά σελίδα).
Δηλ. ένα σύνολο ~2000 λέξεις + εικόνες εάν υπάρχουν.
Ως βασικά συγγράμματα θα χρησιμοποιηθούν:
- «Έννοιες στην Επιστήμη της Μνήμης» (2015), Κ. Παπαθεοδωρόπουλος, Κωδ. Εύδοξου 320192. Αποτελεί σύγγραμμα ανοικτής πρόσβασης, στο Αποθετήριο «Κάλλιπος», του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών: http://hdl.handle.net/11419/3244.
- «Συγκίνηση & Στρες ? Ρύθμιση της Νευρωνικής και Μνημονικής Λειτουργίας» (2019), Κ. Παπαθεοδωρόπουλος, Κωδ. Εύδοξου 86198069.
Πρόσθετο υλικό θα αντλείται από επιλεγμένες πρόσφατες ανασκοπήσεις εξειδικευμένων θεμάτων συζήτησης.
Ακόμα, το 2015 ο διδάσκων συμμετείχε με το μάθημα Νευροβιολογία Μνημονικών Λειτουργιών στην δράση του Παν/μιου Πατρών «Ανοικτά Μαθήματα» κατά την οποία οι διαλέξεις επιλεγμένων μαθημάτων βιντεοσκοπήθηκαν με στόχο να προσφέρουν το διδακτικό υλικό των μαθημάτων αυτών υπό τύπον ανοικτής πρόσβασης.
Στο εργαλείο «Πολυμέσα» >> «Διαλέξεις» είναι αναρτημένες οι βιντεοσκοπημένες διαλέξεις του μαθήματος, ενώ στο εργαλείο «Έγγραφα» >> «Ανοικτό Μάθημα» είναι αναρτημένες οι παρουσιάσεις (αρχεία pdf) που συνοδεύουν τις βιντεοσκοπημένες αυτές διαλέξεις.
Ανοικτό Ακαδ. Μάθημα
Αρ. Επισκέψεων : 10000
Αρ. Προβολών : 69258
