Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία
Σταύρος Κουλουμέντας
Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη μέσα από την ανάγνωση και ερμηνεία αντιπροσωπευτικών κειμένων. Η οργάνωση των σεμιναρίων γίνεται κατά χρονολογική σειρά με έμφαση στα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν ανά εποχή και απασχολούν διαχρονικά τους ανθρώπους. Εξετάζονται ζητήματα που αφορούν τις φυσικές αρχές, την πρόσληψη της γνώσης, τη σχέση ψυχής και σώματος, τις αξίες που διέπουν την ανθρώπινη κοινωνία, και την ύπαρξη του θεού. Σκοπός του μαθήματος είναι οι φοιτητές να διερευνήσουν σε βάθος τα κύρια προβλήματα της φιλοσοφίας, να κατανοήσουν την ποικιλομορφία και τη διαλεκτική εξέλιξη του φιλοσοφικού λόγου, και να συνδέσουν τα κείμενα υπό εξέταση με σύγχρονα ζητήματα της φυσικής, της θεολογίας και της πολιτικής θεωρίας.
ΛιγότεραΤο μάθημα εισάγει τους φοιτητές στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη μέσα από την ανάγνωση και ερμηνεία αντιπροσωπευτικών κειμένων. Η οργάνωση των σεμιναρίων γίνεται κατά χρονολογική σειρά με έμφαση στα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν ανά εποχή και απασχολούν διαχρονικά τους ανθρώπους. Εξετάζονται ζητήματα που αφορούν τις φυσικές αρχές, την πρόσληψη της γνώσης, τη σχέση ψυχής και σώματος, τις αξίες που διέπουν την ανθρώπινη κοινωνία, και την ύπαρξη του θεού. Σκοπός του μαθήματος είναι οι φοιτητές να διερευνήσουν σε βάθος τα κύρια προβλήματα της φιλοσοφίας, να κατανοήσουν την ποικιλομορφία και τη διαλεκτική εξέλιξη του φιλοσοφικού λόγου, και να συνδέσουν τα κείμενα υπό εξέταση με σύγχρονα ζητήματα της φυσικής, της θεολογίας και της πολιτικής θεωρίας.
Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη μέσα από την ανάγνωση και ερμηνεία αντιπροσωπευτικών κειμένων. Η οργάνωση των σεμιναρίων γίνεται κατά χρονολογική σειρά με έμφαση στα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν ανά εποχή και απασχολούν διαχρονικά τους ανθρώπους. Εξετάζονται ζητήματα που αφορούν τις φυσικές αρχές, την πρόσληψη της γνώσης, τη σχέση ψυχής και σώματος, τις αξίες που διέπουν την ανθρώπινη κοινωνία, και την ύπαρξη του θεού. Σκοπός του μαθήματος είναι οι φοιτητές να διερευνήσουν σε βάθος τα κύρια προβλήματα της φιλοσοφίας, να κατανοήσουν την ποικιλομορφία και τη διαλεκτική εξέλιξη του φιλοσοφικού λόγου, και να συνδέσουν τα κείμενα υπό εξέταση με σύγχρονα ζητήματα της φυσικής, της θεολογίας και της πολιτικής θεωρίας.
Πληροφορίες
Οργάνωση διαλέξεων
Σεμ. 1 (21 Φεβ.) Tι είναι αρχαία φιλοσοφία;
Τα βασικά ερωτήματα και τα χαρακτηριστικά της αρχαίας φιλοσοφίας.
Η χρονολογική διαίρεση της αρχαίας φιλοσοφίας.
Μορφές του φιλοσοφικού λόγου.
Η θέση του φιλοσόφου στην κοινωνική ζωή.
Από τον μύθο στον λόγο: πού και γιατί γεννήθηκε η φιλοσοφία;
Σεμ. 2 (28 Φεβ.) Αναξίμανδρος: ποιες αρχές διέπουν τον κόσμο;
Το χάος του Ησιόδου.
Το άπειρο και η γέννηση των κόσμων.
Η συμμετρία του κόσμου.
Η τάξη του κόσμου: χρόνος, αναγκαιότητα, δικαιοσύνη.
Σεμ. 3 (7 Mαρτ.) Hράκλειτος και Παρμενίδης: πώς είναι η πραγματικότητα;
Ο λόγος του Ηρακλείτου.
Οι μεταμόρφωσεις της φωτιάς.
Η απάντηση του Παρμενίδη: oι ιδιότητες του όντος.
Αλήθεια και δόξα.
Σεμ. 4 (14 Μαρτ.) Aναξαγόρας: ποια είναι η αιτία της δημιουργίας;
Το προκοσμικό μείγμα.
Ο νους και οι δυνάμεις του.
Η δημιουργία του κόσμου.
Μηχανικά αίτια ή τελεολογία;
Σεμ. 5 (21 Mαρτ.) Σοφιστές: είναι οι κοινωνικοί θεσμοί συμβάσεις;
Σοφιστικός σχετικισμός.
Η αντίθεση νόμου και φύσεως.
Η γέννηση της θρησκείας.
Είναι διδακτή η αρετή;
Σεμ. 6 (28 Mαρτ.) Σωκράτης: πώς πρέπει να φιλοσοφούμε;
Η σωκρατική ελεγκτική.
Η γνώση ως αρετή.
Ο ορισμός και οι βασικές αρχές λογικής.
Ο φιλόσοφος απέναντι στον θάνατο.
Σεμ. 7 (4 Απρ.) Πλάτων Ι: πώς αποκτούμε γνώση;
Αίσθηση και νόηση.
Η θεωρία των ιδεών.
Η γνώση ως ανάμνηση.
Η σημασία των επιστημών στην εκπαίδευση.
Σεμ. 8 (25 Aπρ.) Πλάτων ΙΙ: είναι η ψυχή αθάνατη;
Σώμα και ψυχή.
Οι βασικές λειτουργίες της ψυχής και η αναλογία ψυχής και πολιτείας.
Επιχειρήματα για την αθανασία της ψυχής.
Η ψυχή ως κινητήριος δύναμη του κόσμου.
Σεμ. 9. (2 Mα.) Aριστοτέλης Ι: τι είναι αιτία;
Yποκείμενο και είδος.
Τα τέσσερα αίτια.
Η φύση ως αιτία.
Η μεταφυσική ως υπέρβαση του φυσικού κόσμου.
Σεμ. 10. (9 Mα.) Αριστοτέλης ΙΙ: πώς οργανώνεται η πολιτική ζωή;
Η συγκρότηση της πόλης.
Τα βασικά πολιτεύματα και οι παρεκβάσεις τους.
Η διάκριση των εξουσιών.
Θεωρίες δικαιοσύνης και ισότητας.
Σεμ. 11. (16 Mα.) Επικούρεια φιλοσοφία: πώς πρέπει να ζούμε;
Η επικούρεια φυσική φιλοσοφία.
Ο φόβος του θανάτου.
Είναι η ηδονή το υπέρτατο αγαθό;
Αρετή και φιλία.
Σεμ. 12. (23 Mα.) Στωική φιλοσοφία: θεός, κόσμος, άνθρωπος.
Ποια τα κύρια χαρακτηριστικά του θεού;
Έχει ο θεός κάποιο σχέδιο για τον κόσμο;
Ποια είναι η σχέση θεού και ανθρώπων;
Ποια είναι η θέση των ανθρώπων στον κόσμο;
Σεμ. 13 (30 Mα.) Nεοπλατωνισμός: η φιλοσοφία ως λύτρωση
Η υπομνηματιστική παράδοση.
Η επανερμηνεία και αναβίωση του πλατωνισμού.
Συμφωνούν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης;
Η διάχυση της αρχαίας φιλοσοφίας στην Ανατολή.
Σεμ. 1 (21 Φεβ.) Tι είναι αρχαία φιλοσοφία;
Τα βασικά ερωτήματα και τα χαρακτηριστικά της αρχαίας φιλοσοφίας.
Η χρονολογική διαίρεση της αρχαίας φιλοσοφίας.
Μορφές του φιλοσοφικού λόγου.
Η θέση του φιλοσόφου στην κοινωνική ζωή.
Από τον μύθο στον λόγο: πού και γιατί γεννήθηκε η φιλοσοφία;
Σεμ. 2 (28 Φεβ.) Αναξίμανδρος: ποιες αρχές διέπουν τον κόσμο;
Το χάος του Ησιόδου.
Το άπειρο και η γέννηση των κόσμων.
Η συμμετρία του κόσμου.
Η τάξη του κόσμου: χρόνος, αναγκαιότητα, δικαιοσύνη.
Σεμ. 3 (7 Mαρτ.) Hράκλειτος και Παρμενίδης: πώς είναι η πραγματικότητα;
Ο λόγος του Ηρακλείτου.
Οι μεταμόρφωσεις της φωτιάς.
Η απάντηση του Παρμενίδη: oι ιδιότητες του όντος.
Αλήθεια και δόξα.
Σεμ. 4 (14 Μαρτ.) Aναξαγόρας: ποια είναι η αιτία της δημιουργίας;
Το προκοσμικό μείγμα.
Ο νους και οι δυνάμεις του.
Η δημιουργία του κόσμου.
Μηχανικά αίτια ή τελεολογία;
Σεμ. 5 (21 Mαρτ.) Σοφιστές: είναι οι κοινωνικοί θεσμοί συμβάσεις;
Σοφιστικός σχετικισμός.
Η αντίθεση νόμου και φύσεως.
Η γέννηση της θρησκείας.
Είναι διδακτή η αρετή;
Σεμ. 6 (28 Mαρτ.) Σωκράτης: πώς πρέπει να φιλοσοφούμε;
Η σωκρατική ελεγκτική.
Η γνώση ως αρετή.
Ο ορισμός και οι βασικές αρχές λογικής.
Ο φιλόσοφος απέναντι στον θάνατο.
Σεμ. 7 (4 Απρ.) Πλάτων Ι: πώς αποκτούμε γνώση;
Αίσθηση και νόηση.
Η θεωρία των ιδεών.
Η γνώση ως ανάμνηση.
Η σημασία των επιστημών στην εκπαίδευση.
Σεμ. 8 (25 Aπρ.) Πλάτων ΙΙ: είναι η ψυχή αθάνατη;
Σώμα και ψυχή.
Οι βασικές λειτουργίες της ψυχής και η αναλογία ψυχής και πολιτείας.
Επιχειρήματα για την αθανασία της ψυχής.
Η ψυχή ως κινητήριος δύναμη του κόσμου.
Σεμ. 9. (2 Mα.) Aριστοτέλης Ι: τι είναι αιτία;
Yποκείμενο και είδος.
Τα τέσσερα αίτια.
Η φύση ως αιτία.
Η μεταφυσική ως υπέρβαση του φυσικού κόσμου.
Σεμ. 10. (9 Mα.) Αριστοτέλης ΙΙ: πώς οργανώνεται η πολιτική ζωή;
Η συγκρότηση της πόλης.
Τα βασικά πολιτεύματα και οι παρεκβάσεις τους.
Η διάκριση των εξουσιών.
Θεωρίες δικαιοσύνης και ισότητας.
Σεμ. 11. (16 Mα.) Επικούρεια φιλοσοφία: πώς πρέπει να ζούμε;
Η επικούρεια φυσική φιλοσοφία.
Ο φόβος του θανάτου.
Είναι η ηδονή το υπέρτατο αγαθό;
Αρετή και φιλία.
Σεμ. 12. (23 Mα.) Στωική φιλοσοφία: θεός, κόσμος, άνθρωπος.
Ποια τα κύρια χαρακτηριστικά του θεού;
Έχει ο θεός κάποιο σχέδιο για τον κόσμο;
Ποια είναι η σχέση θεού και ανθρώπων;
Ποια είναι η θέση των ανθρώπων στον κόσμο;
Σεμ. 13 (30 Mα.) Nεοπλατωνισμός: η φιλοσοφία ως λύτρωση
Η υπομνηματιστική παράδοση.
Η επανερμηνεία και αναβίωση του πλατωνισμού.
Συμφωνούν ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης;
Η διάχυση της αρχαίας φιλοσοφίας στην Ανατολή.
